Яўген Магда: «Беларусь цяпер успрымаецца ва Ўкраіне як траянскі конь»

Экспэрт украінскага Цэнтру грамадзкіх дачыненьняў тлумачыць, як ва Ўкраіне паставіліся да шпіёнскай справы Паўла Шаройкі, расказвае, як цяпер успрымаецца Беларусь ва ўкраінскім грамадзтве, і заяўляе, што ілюзіяў наконт Лукашэнкі ва ўкраінцаў стала відавочна менш.

— Ці існуе сярод украінскіх палітыкаў, прэсы, аналітыкаў нейкая агульная ацэнка таго, што адбылося ў гісторыі вакол Паўла Шаройкі?

— За ўсю Ўкраіну не бяруся казаць, але ў тым, што я бачыў, магу сказаць, што большасьць экспэртаў успрымае сытуацыю вакол Шаройкі як працяг агульнай «сумнеўна дружалюбнай» палітыкі Беларусі да Ўкраіны, якая дэманструецца апошнія месяцы. Усё пачалося з выкраданьня ўкраінскага грамадзяніна Паўла Грыба ў Гомлі напярэдадні вучэньняў «Захад-2017».

Самі вучэньні, я мяркую, ня варта ацэньваць як варожы акт супраць Украіны, бо гэта ўсё ж міждзяржаўны праект Беларусі і Расеі. Але сытуацыя вакол Шаройкі, калі былога прэс-сакратара галоўнага упраўленьня выведкі спрабуюць намаляваць як украінскага Джэймса Бонда, які выкрадае самыя галоўныя сакрэты Беларусі, — гэта выклікае горкую ўсьмешку і скептычнае стаўленьне.

Шаройка выглядае як тыповы аб’ект уплыву расейскіх спэцслужбаў. Я зараз патлумачу, чаму. Аналягічная сытуацыя адбылася зь вядомым украінскім журналістам Раманам Сушчанкам, які працаваў у Францыі, прыляцеў у Расею да стрыечнага брата, і там расейцы яго арыштавалі. Схема вельмі простая — расейцы выбіраюць украінскіх журналістаў, у якіх ёсьць вайсковая адукацыя. І Шаройка, і Сушчанка тут стаяць у адным шэрагу. Але, як сьцьвярджаюць адмыслоўцы, не бывае такіх выпадкаў, каб чалавек, які быў прэсавым сакратаром выведкі, потым нечакана перакваліфікоўваўся ў нелегалы. Што б ён ні сьведчыў на распаўсюджаным беларускімі спэцслужбамі відэа.

— Вы казалі пра «сумнеўна-дружалюбную» беларускую палітыку. То бок гэты інцыдэнт вы ацэньваеце як дзеяньні беларускіх уладаў? Ці, як многія аналітыкі ва Ўкраіне і ў самой Беларусі, тлумачыце гэта дзеяньнямі расейскіх спэцслужбаў, «рукой Масквы» і гэтак далей?

— Калі мы знаходзімся ў лялечным тэатры, мы ж глядзім на марыянэтку, а не на лялечніка. Мы кажам: «Пятрушка кепскі», а ня лялечнік. Расея, безумоўна, стукае лбамі Беларусь і Ўкраіну, і ў яе для гэтага ёсьць свае падставы. Цяпер назіраецца пагаршэньне дачыненьняў паміж Украінай і Польшчай, Украінай і Вугоршчынай. І сваёй эскаляцыяй пагаршэньня дачыненьняў Украіны і Беларусі Расея стварае для Ўкраіны эфэкт асаджанай крэпасьці. Маўляў, Украіна ні з кім ня здольная дамовіцца, паводзіць сябе невядома як. Думаю, дыскрэдытаваць Украіну — адна з мэтаў расейскай палітыкі.

Затрыманьне Шаройкі адбылося напярэдадні сустрэчы прэзыдэнтаў Беларусі і Ўкраіны Лукашэнкі і Парашэнкі ў Абу-Дабі. У канцы гэтага тыдня адбудзецца саміт «Усходняга партнэрства» і, наколькі я разумею, Расеі непажаданы ўдзел Лукашэнкі ў гэтай сустрэчы ў Брусэлі.

— Шаройка быў затрыманы яшчэ ў кастрычніку, і гэтую гісторыю можна было закончыць даволі спакойна, бязь лішняга шуму. Чаму двум бакам гэта так і не ўдалося зрабіць? Вы лічыце, што Аляксандар Лукашэнка настолькі кіраваны і бездапаможны, што ня здолеў тут спыніць тое, што прыносіць яму шкоду? Ці, можа, наадварот, гэтая гісторыя прыносіць яму пэўную карысьць?

— Беларускія спэцслужбы загартаваныя ў процістаяньні з заходнімі спэцслужбамі, сачэньнем за заходнімі дыпляматамі ў Менску. Лукашэнка ўдзяляе шмат увагі дабрабыту беларускіх спэцслужбаў, што ўласьціва аўтарытарнаму кіраўніку.

Але ці выйграе Лукашэнка ад гэтай сытуацыі? Магчыма, унутры Беларусі — так. Ён дэманструе, што гатовы абараняць інтарэсы Беларусі ад «братніх шпіёнаў». Што тычыцца стасункаў з Украінай, то беларусы цяпер фактычна ўспрымаюцца ва Ўкраіне як траянскі конь. І гэта вельмі паказальна. Бо для многіх украінскіх грамадзянаў (у тым ліку і для мяне), хто лічыў сытуацыю з Грыбам правернутай бяз згоды з Лукашэнкам — цяпер відавочна, што сытуацыя з Шаройкам не абышлася безь ягонага непасрэднага ўдзелу.

Ужо пасьля затрыманьня Шаройкі міністар замежных справаў Беларусі Макей прапаноўваў беларускіх міратворцаў у якасьці асновы для міратворчага кантынгенту на Данбасе. Гэта выглядала вельмі цынічна.

— У беларускіх аналітыкаў ёсьць вэрсія, што перад самітам «Усходняга партнэрства» Аляксандар Лукашэнка павінен быў зрабіць нейкі прарасейскі крок. Ці ня ёсьць гэтая гісторыя з Шаройкам тым самым крокам? Ці вы лічыце, што афіцыйны Менск мог бы ў гэтай якасьці выбраць нешта іншае, а не псаваць дачыненьні з Украінай?

— Калі беларускае кіраўніцтва часта гаворыць пра сяброўства з Украінай, то можна было не разьдзьмуваць такую шуміху. Нават калі ўявіць, што мела месца выведная актыўнасьць украінскіх грамадзянаў, то стратэгічнае партнэрства паміж Украінай і Беларусьсю ніхто не адмяняў. Можна было вырашыць гэтае пытаньне без вынясеньня яго ў публічную прастору.

— Але шпіёнскія скандалы здараюцца нават паміж такімі трывалымі саюзьнікамі, як ЗША і Ізраіль. Наколькі гэта норма, ці гэта хутчэй адыход ад нормы?

— Я нагадаю, што калі ў Чарнігаўскай вобласьці Ўкраіны быў затрыманы грамадзянін Беларусі за шпіёнскую дзейнасьць, то яго не цягалі па тэлеканалах і не дэманстравалі ягоныя прызнальныя паказаньні. Гэты факт даволі хутка пакінуў украінскае інфармацыйнае поле. Пра яго цяпер нават мала хто ўспомніць.

У выніку ўсё гэтай гісторыі з Шаройкам пацярпелі беларуска-ўкраінскія стасункі. Многія ва Ўкраіне падумалі, што Лукашэнка несамастойны ў сваіх дзеяньнях. Для палітыка, які хоча мець вобраз моцнага прэзыдэнта, вырашае ўсё, што адбываецца ў краіне, гісторыя з украінскім грамадзянінам мае адназначную ацэнку.

Расея, безумоўна, выйграла. Бо яна ўскладніла працэс узаемаразуменьня паміж Кіевам і Менскам, і гэта цалкам упісваецца ў стратэгію Масквы на постсавецкай прасторы і ў дачыненьні да Ўкраіны канкрэтна.

— Доўгі час Аляксандар Лукашэнка быў адным з самых папулярных замежных палітыкаў для ўкраінцаў. Як ваша адчуваньне, ці зьменіцца стаўленьне ўкраінскай публікі да Лукашэнкі пасьля падзеяў апошніх месяцаў — вучэньні, сытуацыя з Грыбам і апошнія гісторыя?

— Грамадзкая думка так хутка не мяняецца. Але ілюзіяў наконт Лукашэнкі ва ўкраінцаў стала відавочна менш, гэта адназначна.

Пономарь: «Не нужно нам – в Украине – сильно ругать Лукашенко»