Як «Белую Русь» зрабілі «раўнейшай за іншых»

Як дзяржава рэагуе на вынікі маніторынгу, апублікаваныя Балонскім камітэтам?

Сутнасць канфлікту

У пачатку гэтага года Беларускае міністэрства адукацыі атрымала адмову на заяўку аб уступленні ў Балонскі працэс. Упершыню ў гісторыі гэтай арганізацыі краіне адмовілі ў прыёме з прычыны грубага парушэння фундаментальных прынцыпаў акадэмічнага жыцця: акадэмічнай свабоды і універсітэцкай аўтаноміі.

Вядома, кожная краіна вольная праводзіць сваю адукацыйную палітыку. Але калі Беларусь хоча далучыцца да Еўрапейскага прасторы вышэйшай адукацыі, то нельга ісці ў чужы манастыр са сваім статутам.

Прызнанне традыцыйных універсітэцкіх каштоўнасцяў з’яўляецца умовай уступлення ў Балонскі працэс. Перад Беларуссю не зачынілі дзверы, а адклалі да 2015 года разгляд яе заяўкі. У нас ёсць час для працы над памылкамі.

Створаны ў 2011 годзе Грамадскі балонскі камітэт вядзе маніторынг стану спраў з акадэмічнымі свабодамі ў беларускіх ВНУ для таго, каб дапамагчы ліквідаваць перашкоды для ўступлення Беларусі ў еўрапейскую прастору вышэйшай адукацыі ў 2015 годзе. Адна з акадэмічных свабодаў, замацаваная ў міжнародных дэкларацыях, гарантуе свабоду стварэння асацыяцый у ВНУ і забарона на дыскрымінацыю адных грамадскіх арганізацый за кошт іншых. Такая няроўнасць супярэчыць фундаментальным прынцыпам акадэмічнага жыцця.

Артыкул 2 Кодэкса аб адукацыі забараняе арганізацыям, якія кіруюцца палітычнымі мэтамі, ажыццяўляць дзейнасць ва ўстановах адукацыі. Пакінем пакуль у баку справядлівасць такой нормы.

Паводле дадзеных маніторынгу, у дваццаці трох вышэйшых установах адукацыі на афіцыйных сайтах пярвічныя арганізацыі РГА «Белая Русь» пазначаюцца як структурныя падраздзяленні ВНУ. Гэта несумнеўнае сведчанне бесперашкоднай дзейнасці РГА «Белая Русь» у арганізацыях адукацыі. Арганізацыя актыўна ўдзельнічае ў палітычных працэсах і атаясамляе сябе з партыяй. З пункту гледжання дзеючага заканадаўства і судовай практыкі, такая дзейнасць незаконная. Натуральна, што ніякая іншая грамадская арганізацыя, якая мае палітычныя мэты, не можа адкрыта дзейнічаць у ВНУ. Гэта відавочная няроўнасць арганізацый і парушэнне закона.

З мэтай спыніць парушэнні адпаведныя звароты, заснаванага на дадзеных маніторынгу, былі накіраваныя ў генеральную пракуратуру, міністэрства юстыцыі, міністэрства адукацыі. Генпракуратура перанакіравала зварот у міністэрства юстыцыі.

Прадметам разгляду сталі:

- палітычная накіраванасць РГА «Белая Русь»;

- адпаведнасць заяў кіраўніцтва «Белай Русі» аб палітычным цяперашнім стане і пра будучыню гэтай арганізацыі («Мы грамадскае аб’яднанне палітычнага толку» — Аляксандр Радзькоў), заканадаўчаму забароне аб недапушчальнасці ажыццяўлення ва ўстановах адукацыі дзейнасці арганізацый, якія маюць палітычныя мэты.

- прыняццё мер па прыцягненню да ўсталяванай заканадаўствам адказнасці РГА “Белая Русь” і службовых асоб, якія дапусцілі дзейнасць РГА “Белая Русь» ва ўстановах адукацыі.

Адказ міністэрства юстыцыі

Намеснік Міністра Ігар Тушынскі: «Не ўяўляецца магчымым вызначыць іх палітычную накіраванасць».

Пазіцыя Міністэрства юстыцыі: з большага не заўважаць палітыкі ў дзейнасці «Белай Русі», нягледзячы на тое, што першы намеснік адміністрацыі прэзідэнта Аляксандр Радзькоў, пазіруючы перад тэлекамерамі, апавядае аб палітычным цяперашнім стане і пра будучыню сваёй арганізацыі. Нават тады, калі першая асоба дзяржавы паказала на палітычную накіраванасць даручанага Радзькову аб’яднання.

Атрымліваецца, што толькі Радзькоў і прэзідэнт адчуваюць палітычную накіраванасць «Белай Русі». А міністэрства юстыцыі як нейкая частка феміды не толькі сляпая, але і глухая: «Што тычыцца намераў РГА «Белая Русь» стаць у будучыні палітычнай партыяй, то такая заява не з’яўляецца палітычнай дзейнасцю і не супярэчыць заканадаўству».

Аднак чыноўнікі не заўсёды кіруюцца такой логікай. У 2010 годзе намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення юстыцыі Мінскага гарвыканкама Дзмітрый Антаневіч накіраваў у гаспадарчы суд іскавую заяву з просьбай ліквідаваць Інфармацыйна-кансалтынгавая ўстанова «Правы Альянс».

Ліквідаваць менавіта за намер стаць партыяй. «… Характар дзейнасці Інфармацыйна-кансалтынгавай установы «Правы Альянс» не адпавядае характару дзейнасці такой арганізацыйна-прававой формы як установа і ў сілу палітызацыі дзейнасці прадугледжвае ажыццяўленне сваіх функцый з дапамогай стварэння палітычнай партыі» (з іскавай заявы аб ліквідацыі).

Пад палітызацыяй дзейнасці начальнік упраўлення юстыцыі разумеў распаўсюд інфармацыі аб намерах, у сродках масавай інфармацыі — усё тое, чым і займаецца сёння РГА «Белая Русь». На афіцыйным сайце кіраўнік Гродзенскай абласной арганізацыі РГА «Белая Русь» рэктар Гродзенскага дзяржаўнага аграрнага універсітэта Вітольд Песціс абвясціў аб тым, што гатовыя і статут, і праграма будучай партыі, і план мерапрыемстваў па пераўтварэнні яе ў партыю.

У 2010 годзе «Правы альянс» ліквідавалі. Дык калі ж хітравалі чыноўнікі ад юстыцыі — тады ці цяпер? На гэтае пытанне павінна будзе зараз адказаць Генеральная пракуратура, куды накіраваны чарговы зварот.

Адказ Міністэрства адукацыі

Першы намеснік міністра адукацыі Аляксандр Жук агучыў бачанне міністэрства з нагоды таго, чаму сцены ўстаноў адукацыі, пачынаючы ад дзіцячага сада да Нацыянальнай акадэміі навук, завешаны стэндамі «Белай Русі», наступным чынам: «статутныя мэта і задачы аб’яднання маюць грамадзянска-патрыятычную скіраванасць», а таму ідэю стварэння «шырока падтрымала педагагічная грамадскасць».

А цяпер «ідзе шырокая дыскусія аб стварэнні палітычнай партыі, але рашэння па гэтаму пытанню не прынята, таму разглядаць такую інфармацыю як факт палітызацыі дзейнасці аб’яднання падстаў няма».

Атрымліваецца, што кожная арганізацыя, якая мае грамадзянска-патрыятычную накіраванасць, смела можа ісці ва ўніверсітэт і весці шырокую дыскусію па стварэнню палітычнай партыі. І нічога за гэта не будзе. Неяк слаба ў гэта верыцца. Вядома, усе роўныя перад законам, але чамусьці ў беларускіх ВНУ адны раўнейшыя за іншых.