«Я быў атэістам, даказваў людзям, што Бога няма»

Кандыдат на пасаду прэзідэнта Віталь Рымашэўскі распавёў, як быў лідэрам яшчэ ў дзіцячым садку, чаму ўлады ўпарта не рэгіструюць БХД і што лічыць сваёй задачай на гэтых выбарах.

«Колькі сябе памятаю — быў лідэрам»

-- Кожны мае свой шлях у палітыку. Для кагосьці гэта бацькі альбо сябры, камусьці прачытаныя кнігі ці артыкулы. А некаторым яшчэ са школы казалі: «Табе, што, больш, чым іншым, трэба?» Як вы прыйшлі ў палітыку?

-- Наколькі я сябе памятаю, мне заўсёды было «больш, чым іншым, трэба». Я быў лідэрам з дзіцячага садка. Не тое, каб я да гэтага імкнуўся, але гэта атрымлівалася неяк само.

-- Што гэта азначае — быць лідэрам у дзіцячым садку?

-- Я казаў і мяне слухаліся. Я быў заўсёды першым, нягледзячы на тое, што хтосьці быў дужэйшым. У мяне было шмат сяброў, і я быў у цэнтры ўвагі.

Я таксама памятаю, што цікавіўся палітыкай яшчэ са школы. Некаторыя прапускаюць палітінфармацыі міма вушэй, а мне ўсё гэта было цікава. І адна з першых кніжак, якую я прачытаў, -- «Как закалялась сталь».

У 10-м класе да нас прыйшла новая настаўніца беларускай мовы. Яна была руская па нацыянальнасці, і казала нам: «Я, руская, люблю і паважаю беларускую мову, а вы ёй пагарджаеце». За два гады яна шмат змяніла ў нашай свядомасці.

Да таго ж гэта быў канец 80-х, калі па-новаму адкрывалася гісторыя і культура Беларусі. Таму пытанне беларускай мовы для мяне проста стала пытаннем праўды і справядлівасці. Я лічу, што размаўляць на беларускай мове, жыць беларускай культурай — гэта правільна, гэта адпавядае праўдзе.

У Беларускім нацыянальным тэхнічным універсітэце, дзе я вучыўся, я быў трошкі белай варонай, бо там мала каго цікавілі гэтыя моўныя праблемы.

Была цэлая гісторыя, як я трапіў у палітыку. У 1996 годзе мяне затрымалі на мітынгу 25 сакавіка, і Вінцук Вячорка з мегафона гаварыў усяму мітынгу пра маё затрыманне. Тады я быў на чацвёртым курсе і вырашыў, што пакуль не закончу ўніверсітэт, ні ў якіх акцыях не буду браць удзел.

Але за некалькі дзён да «Чарнобыльскага шляху» мне ўручылі павестку ў пракуратуру — гэта ў іх была такая практыка запалохвання. І я вырашыў, што ў такой сітуацыі не пайсці на «Шлях» будзе ніжэй маёй годнасці і ўсіх жыццёвых правілаў.

Так што гэтая павестка стала мне пуцёўкай у палітыку. На гэтым «Чарнобыльскім шляху» я і запісаўся ў грамадскае аб’яднанне БНФ.

-- І наколькі я ведаю вашу палітычную біяграфію, вы далёка не адразу прыйшлі да ідэяў хрысціянскай дэмакратыі?

-- Так супала, што мой прыход у палітыку амаль супаў з маім прыходам да веры. Гэта здарылася праз год пасля майго першага з’яўлення на мітынгу. Бо да гэтага я быў не толькі нявернікам, а нават атэістам, даказваў людзям, што Бога няма.

І калі я стаў вернікам, я ўжо не раздзяляў заняткі палітыкай ад майго хрысціянскага жыцця, якое, зразумела, было для мяне на першым месцы. З тых часоў маёй марай было стварэнне хрысціянска-дэмакратычнай партыі. Я шмат шукаў і шмат працаваў на гэтым шляху. Мы спрабавалі гэта зрабіць разам з Генадзем Грушавым. Партыя не паўстала, але займацца моладзевай палітыкай я не пакідаў.

І калі пачалося стварэнне Беларускай Хрысціянскай дэмакратыі, я натуральна адчуў, што гэта маё. Выйшаў з АГП і стаў сустаршынёй БХД.

«Мы, БХД, не маем права на манаполію прадстаўляць хрысціян»

-- БХД раздражняе многіх тым, што спрабуе зацвердзіць, што добра, што кепска, што правільна, што няправільна, што маральна, а што — не. Чаму вы рашаеце, што ў вас ёсць на гэта права?

-- Кожны чалавек, як свабодная і поўнавартасная асоба, мае права і павінен вызначаць, што ёсць добра, а што кепска, і дзяліцца гэтым з іншымі. Тым больш палітыкі, лідэры, якія павінны гэта рабіць адказна.

Мы, БХД, не маем права на манаполію прадстаўляць хрысціян. Вельмі добра, каб хрысціяне былі прадстаўлены ў іншых партыях і ў камандзе Лукашэнкі. Бо я перакананы, што сумленны хрысціянін, які хоча жыць па веры, свой крыж знойдзе.

І калі я хрысціянін, то чаму я павінен маўчаць і тым самым быць крывадушным, аддзяляць сваю веру ад таго, што я раблю ў палітыцы?

-- Але вы хацелі б, каб усе думалі так, як вы? Ці вы разумееце, што так ніколі не будзе, і нават Біблію ўсе тлумачаць па-рознаму?

-- Так, усе тлумачаць Біблію па-рознаму, Гасподзь адчыняецца кожнаму па-свойму. Ёсць царква, а ёсць нейкія догмы, выхад за якія лічыцца ерассю. Але ў межах гэтых дагматаў свабода вельмі вялікая.

Калі чалавек хоча, каб усе думалі, як ён, то гэта дыктатар. Безумоўна, рознадумства мусіць быць. Аднак грамадства ўсё ж базіруецца на правілах, прынятых большасцю. І мне асабіста хацелася б, каб беларускае грамадства за фундаментальныя каштоўнасці брала хрысціянства. Бо менавіта яно дае магчымасць максімальна шчасліва і свабодна жыць кожнаму чалавеку.

-- Вы казалі, што самі ў маладосці былі атэістам. Як вы ставіцеся цяпер да нявернікаў і да атэістаў?

-- Я персанальна стаўлюся са шкадаваннем. Але Беларуская Хрысціянская дэмакратыя, як палітычная партыя, не робіць розніцы паміж людзьмі на падставе рэлігійнай прыкметы. У нашу партыю могуць уступаць як веруючыя, гэтак і няверуючыя. Галоўнае, каб яны прызнавалі праграму і былі гатовыя выконваць статут і асноўныя прынцыпы партыі. Гвалтам прымусіць чалавека немагчыма.

-- Чаму ўлады гэтак упарта не рэгіструюць БХД?

-- За апошнія 10 гадоў ніводнай новай апазіцыйнай партыі ці значнай грамадскай арганізацыі не было зарэгістравана. Выключэннем стаў толькі рух «За Свабоду», і тут былі відавочныя палітычныя прычыны.

Не рэгіструюць, бо баяцца. Баяцца, магчыма, не столькі цяперашняй БХД, колькі таго патэнцыялу, які мы можам мець у грамадстве. За апошні час наша падтрымка сярод праваслаўных і каталіцкіх іерархаў, простых вернікаў павялічылася вельмі значна.

«Наш вораг — не персанальна Лукашэнка, а тое зло, якое пануе ў Беларусі»

-- Калі ў лістападзе 2009-га ствараўся БНБ (Беларускі незалежніцкі блок), то для большасці было відавочна, што ён ствараецца для вылучэння Аляксандра Мілінкевіча кандыдатам у прэзідэнты. Але нечакана для многіх БХД вылучыла свайго кандыдата. Некаторыя паплечнікі Аляксандра Мілінкевіча на маё пытанне, чаму Мілінкевіч зняўся, адказвалі мне літаральна наступнае: маўляў, спытай лепш у БХД. Дык гэта вы вінаватыя ў тым, што Мілінкевіч не вылучыўся на гэтых выбарах?

-- У Мілінкевіча паўгода перад выбарамі была такая пазіцыя: маўляў, мы ідзем на выбары самі, і ніякая падтрымка БХД нам не патрэбная. І тут раптам, калі аказалася, што ў яго няма дастаткова рэсурсаў, у тым ліку матэрыяльных, высвятляецца, што ў гэтым вінавата БХД.

Мы ніколі не падпісваліся працаваць на кагосьці — ці на Мілінкевіча, ці на каго іншага. Калі ствараўся БНБ, то мэта была вельмі ясная і празрыстая — аб’яднанне правых нацыянальных сіл. Мы даўно казалі, што немагчыма яднацца з камуністамі, мы былі паслядоўныя ў тым, што яднанне павінна быць на супольных каштоўнасцях.

Наш вораг — не персанальна Лукашэнка, а тое зло, якое пануе ў Беларусі. Была такая верагоднасць, што БНБ мог і мусіў падтрымаць Мілінкевіча. Але гэты варыянт мусіў упісвацца ў агульную стратэгію — пашырэнне ўплыву каштоўнасцяў правых сіл, перамога на выбарах. Агульнай стратэгіі не атрымалася.

«Частка кандыдатаў ідзе на выбары пад маскоўскімі лозунгамі, за маскоўскія грошы»

-- Калі дыпламатычна спытаць у вас, як вы ацэньваеце свае шанцы на гэтых прэзідэнцкіх выбарах, што б вы адказалі? Якія ў вас задачы на гэтых выбарах?

-- БХД вылучае на гэтых выбарах свайго кандыдата, бо ёсць рэчы, якія трэба проста рабіць, без аглядкі на шанцы. І мы пастаўлены ў такія ўмовы, што па-іншаму зрабіць было немагчыма.

Паверце, мы зрабілі ўсё дзеля вылучэння адзінага кандыдата ад БНБ, але не ўсё залежала ад нас. Мы ідзем наперад, у нас ёсць ясная праграма — збудаваць беларускае грамадства на хрысціянска-дэмакратычных каштоўнасцях. І гэтыя выбары мы разглядаем як бітву, якую трэба выйграць.

Нам зразумела, што выбары будуць фальсіфікаваныя, што адзінага кандыдата ад апазіцыі ўжо не будзе, што частка кандыдатаў ідзе на выбары пад маскоўскімі лозунгамі, за маскоўскія грошы. Відавочна, што фінансавых рэсурсаў у іх шмат больш, чым у нацыянальных кандыдатаў.

Я перакананы, што ў бліжэйшы час улада ў Беларусі, палітычная сістэма будзе мяняцца. Таму наша задача-мінімум — стаць больш моцнымі і за гэтыя выбары зрабіць крок для змены ўлады.

-- Калі вы кажаце пра кандыдатаў «пад маскоўскімі лозунгамі», ці азначае гэта, што вы не гатовыя з імі аб’ядноўвацца нават дзеля агульнай тактыкі і стратэгіі?

-- Няма пакуль ніякай агульнай тактыкі і стратэгіі. Я не бачу, каб хто-небудзь прапаноўваў больш за нас. Мы склікалі агульную прэс-канфэрэнцыю, туды прыйшла палова кандыдатаў. Мы прапанавалі правесці супольную акцыю 24 лістапада, рыхтаваць «Плошчу» разам. Але водгук пакуль вельмі слабы.

-- Але гэтых кандыдатаў «з маскоўскімі грашыма» вы яшчэ ўспрымаеце як паплечнікаў ці ўжо як праціўнікаў?

-- Мы не судзім людзей апрыёры, вясной я першы заяўляў, што той, хто кажа пра прамаскоўскіх кандыдатаў, паводзіць сябе як пляткар. Бо, як сказана ў Бібліі, трэба судзіць па пладах — што палітык робіць і кажа, якую мае праграму.

Але цяпер я магу канстатаваць факты, калі бачу, як некаторыя кандыдаты выступаюць за інтэграцыю з Расеяй. І я не магу не выступаць супраць такой праграмы. Я не разглядаю іх як канкурэнтаў, але кажу пра тое ў іх праграмах, з чым мы не згодныя.

-- Але ёсць хаця б тэарэтычная магчымасць, каб вы пагадзіліся зняць сваю кандыдатуру на карысць нейкага няхай самага блізкага вам кандыдата — калі вам падасца, што ў яго больш шанцаў?

-- Тэорыяй займаюцца палітолагі, палітыкі займаюцца практыкай. І як палітык, я кажу, што практычна гэта зараз немагчыма.

-- Можа, усё ж без нейкага аб’яднання немагчыма выйграць? Можа, варта наступіць на горла ўласнай песні дзеля агульнай перамогі?

-- Безумоўна, аб’яднанне патрэбнае. Але за такімі заклікамі павінна стаяць дзеянне. Мы, дарэчы, не рэагуем, калі на нас льюць бруд. Пляцоўкі для перамоваў няма, культуры перамоўнай няма, я нават скажу, што беларускія апазіцыйныя сілы сёння паказалі сваю недамоваздольнасць.

-- Як вы бачыце перспектыву «Плошчы»? Вы самі будзеце на «Плошчы» 19 снежня?

-- Безумоўна, буду. Я лічу, што лідэр, які не прыходзіць на «Плошчу» — гэта не лідэр. Лідэры не павінны хавацца за спінамі актывістаў, яны мусяць арганізоўваць гэты пратэст.

Хрысціяне пакліканы бараніць справядлівасць і свабоду. Нацыянальны страйк як негвалтоўны метад барацьбы — гэта, я думаю, самы прымальны метад палітычных патрабаванняў і змены ўлады. І мы, палітычныя лідэры, павінны быць падрыхтаванымі ўзначаліць пратэсты і павесці за сабой.