10 найстарэйшых будынкаў Мінска

Сталіца Беларусі Мінск – адзін з самых старажытных еўрапейскіх гарадоў. Напярэдадні Міжнароднага дня помнікаў і гістарычных мясцін, што адзначаецца 18 красавіка, «Салідарнасць» з дапамогай гісторыка Уладзіміра Дзянісава палічыла найстарэйшыя будынкі сталіцы.

Аўтар шматлікіх навуковых і краязнаўчых публікацый, прысвечаных мінуламу Мінска Уладзімір Дзянісаў адзначае, што, на жаль, у горадзе з тысячагадовай гісторыяй старажытных помнікаў архітэктуры засталося нешмат. У асноўным гэта камяніцы і сакральныя будынкі, якія змешчаны на тэрыторыі Ракаўскага і Траецкага прадмесцяў, а таксама Верхняга гораду, які пачаў фарміравацца ў другой палове XVI стагоддзя пасля вялікага пажара – да гэтага горад быў фактычна ўвесь драўляны, і менавіта на гэтым месцы паўсталі першыя мінскія камяніцы.

Самым старажытным будынкам Мінска мог бы стаць праваслаўны храм XI-XII стагоддзя. Яго падмуркі захаваліся да сёння і знаходзяцца зараз пад зямлёй на тэрыторыі Мінскага замчышча (раён плошчы 8 сакавіка). З тых жа будынкаў, што мы можам пабачыць, самымі старажытнымі з’яўляюцца:

Лічыцца, што Петрапаўлаўская царква на Нямізе была заснавана ў 1612 годзе, але некаторыя даследчыкі гэтую дату ставяць пад сумнеў. Тым не менш, большасць гісторыкаў схіляюцца да таго, што гэты будынак быў узведзены ў першай палове XVII стагоддзя. У савецкія часы тут месціўся архіў, у 1991-м богаслужэнні ў царкве былі адноўленыя.

На тэрыторыі сучаснай Плошчы Свабоды, па вуліцы Энгельса, 1, захаваўся будынак Мінскага Свята-Духаўскага манастыра базыльянак. Будынак, у якім цяпер знаходзіцца дзіцячая музычная школа № 10 імя Глебава, быў заснаваны ў 1641 годзе. Але яго можна лічыць і яшчэ больш старэйшым, магчыма, нават найстарэйшым у Мінску. У канцы XX стагоддзя пры падрыхтоўцы праекта работ па рэстаўрацыі будынка высветлілася, што да пабудовы манастыра на яго месцы знаходзіліся мураваныя дамы мінскіх мяшчан. І рэшткі мінімум трох дамоў былі ўмураваны ў корпус манастыра.

Будынак кляштара бернардзінцаў па вуліцы Кірылы і Мяфодзія, 4 быў заснаваны ў 1624 годзе. Фундаваў яго краснасельскі стараста Андрэй Кансоўскі. Першапачаткова кляштар быў драўляны, але ў канцы 30-х-пачатку 40-х г.г. XVII стагоддзя пачалося будаўніцтва мураванага касцёла і кляштара, якое было скончана ў сярэдзіне стагоддзя. Сёння ў будынку кляштара бернардзінцаў знаходзіцца Беларускі дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва.

На месцы цяперашняго будынка Кафедральнага сабора ў 1633 годзе троцкім ваеводам Аляксандрам Слушкам быў заснаваны кляштар бернардзінак. Ён быў драўляным, але ў 1642 годзе тут былі пабудаваны мураваныя кляштар і касцёл.

Цяжка ўявіць, што будынак гімназіі-каледжа пры Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі па Плошчы Свабоды, 7 быў ўзведзены ў канцы XVII стагоддзя. Будоўля школы езуітаў была скончана ў 1699 годзе. У студзені 1919 года тут размяшчаўся часовы рабоча-сялянскі урад Беларусі і пазней прэзідыум ЦВУ БССР. У другой палове XX стагоддзя будынак быў моцна перабудаваны.

Былы касцёл езуітаў па плошчы Свабоды, 9 быў закладзены ў 1700 годзе і асвечаны ў 1710-м. Такім чынам, усяго праз год будзе святкавацца 300-годдзе з дня асвяшчэння адной з самых старажытных каталіцкіх святынь. Будынак у розныя гады наведвалі расійскій цар Пётр I, шведскі каролі Карл XII, украінскі гетман Мазепа, імператар Мікалай II. У савецкія часы тут знаходілася спартовая таварыства «Спартак».

Па гэтым жа баку вуліцы, па Плошчы Свабоды, 15 стаіць палац графоў Пшыздзецкіх, які быў узведзены у сярэдзіне XVIII стагодзя ў стылі барока. Цікавы гарадзкі-сядзібны комплекс дайшоў да нашых дзён з невялічкімі перабудовамі. Унутраная планіровачная прастора тут амаль цалкам захавалася. У савецкія часы тут знаходзіўся Мінскі абласны ваенкамат, пасля -- дабрачынны фонд дапамогі воінам-інтэрнацыяналістам «Память Афгана».

У раёне Ракаўскага прадмесця у асноўным захавалася мураваная забудова канца XIX -пачатку XX стагоддзя. Але адзін з будынкаў (вуліца Ракаўская, 14), у якім зараз знаходзіцца ўпраўленне жыллёвай палітыкі мінгарвыканкама, датуецца XVIII стагоддзем. Гэта адна з камяніц кляштара кармелітаў, які быў закладзены ў 1703 годзе з ахвяраванняў мінскага стольніка і падстарасты Тэадора Антонія Ваньковіча.

Самы стары будынак у раёне Траецкай гары – адзін з карпусоў былога кляштара базыльянак, які быў пабудаваны ў канцы XVIII стагоддзя па праекту архітэктара Крамера. Зараз гэта адзін з карпусоў 2-й клінічнай бальніцы, які выходзіць да ракі Свіслач. Калі ісці ад Кафедральнага сабора, яго можна пабачыць па правым боку вуліцы Багдановіча.

Сённяшні будынак абласнога аб’яднання прафсаюзаў па Плошчы Свабоды, 23, а раней будынак мінскіх губернскіх устаноў быў пабудаваны даволі позна – у 40-х гадах XIX стагоддзя. Але калісьці на гэтым месцы існаваў кляштар базыльянаў, які быў узведзены ў першай палове XVII стагоддзя. Існуе меркаванне, што фрагменты яго муроў увайшлі ў будынак губернскіх устаноў. Яно падмацоўваецца дайшоўшым да нашых часоў праектам мінскага губернскага архітэктара Казіміра Хрышчыновіча, у якім кляштар базыльянак павінен быў быць умураваны ў новы будынак. У пачатку XIX стагоддзя тут дзейнічала мінская гімназія, у якой ў розныя часы вучыліся кампазітар Станіслаў Манюшка, гісторык і краязнаўца Аляксандр Ельскі, літаратар Ядвігін Ш і інш.