Яўген Калмыкоў: «Сёння мы апынуліся палітычнымі»

Пра тое, як гэта — быць ізгоямі ў роднай краіне, пра сваркі з Міхалком, а таксама пра тое, каму з падапечных «Дзяцей Сонца» так і не змог дараваць вядомы прадзюсар, ідэйны натхняльнік беларускага музычнага андэграўнду і «бацька» «Дзяцей Сонца» Яўген Калмыкоў распавёў у інтэрв'ю Еўрарадыё.

Сёння пра што бы ты ні казаў, ты ўсё адно кажаш пра палітыку

— У цябе велізарны досвед у прадзюсарскай сферы. Ці няма жадання адкрыць курсы прадзюсараў або выкладаць прадзюсарскую справу ва Універсітэце культуры?

— Што-небудзь адкрыць — звязана з гемароем і кучай працы. Іншая рэч, ці пайшоў бы я выкладаць. Мне гэта вельмі падабаецца, хоць і рэдка атрымоўваецца. Можа, два разы на год у Маскве ці яшчэ дзе запрашаюць пачытаць лекцыю на нейкую тэму. Я адчуваю проста фізіялагічнае задавальненне.

Мне дакладна ёсць, што расказаць. Гэта было б цікава і мне, і будучым прадзюсарам, калі яны ёсць там. Ну, або як мінімум рэжысёрам святаў было б цікава мяне паслухаць!

Ніхто не кліча! Ды і я не ведаю, каму там клікаць. Тыя педагогі, якіх я бачыў, і загкафедрай, не буду называць яго прозвішча — дык бедныя тыя студэнты! Не ведаю, чаму наогул сёння вучаць ва Універсітэце культуры.

— Баюся, ты для "кулька" як мінімум не гатовы ідэалагічна ...

— Так, хутчэй за ўсё, яны наогул мяне не ведаюць проста! (смяемся)

— Як гэта — быць прадзюсарам у нашай краіне сёння? Адчуваеце сябе ізгоямі?

— Адчуваем сябе ізгоямі. Хоць гэта не зусім дакладнае слова. Нам не трэба ніякіх узнагарод! Але тое, што ў роднай краіне нам не даюць магчымасці нават выступаць, ніяк гэта не матывуюць, і нікому з чыноўнікаў да гэтага справы няма, таму што ўсе чыноўнікі, відаць, заточаныя пад выкананне загадаў — ад гэтага неяк сумна.

— Ці не разглядалі вы з гуртом "Ляпіс Трубяцкой" такі варыянт: калі б вы перасталі адказваць на пытанні аб палітыцы і каментаваць некаторыя падзеі, тады, магчыма, вам бы дазволілі выступаць?

— Немагчыма. Таму што сёння, пра што бы ты ні казаў, ты ўсё адно кажаш пра палітыку.

— Вось мы прыдумлялі цяпер назву для фестывалю "Вольнае паветра" і падумалі, а, можа, узяць і зрабіць нейкі апгрэйт? Памяняць назву? Можа, гэтая назва адпужае кагосьці там ці нам чамусьці перашкодзіць? Накідалі нейкіх 10 словаў ці словазлучэнняў, пачалі задумвацца над кожным — апынулася, суцэльная палітыка!

— Яшчэ пару гадоў таму "Ляпіс Трубяцкой" менш за ўсё хацелі звязваць сябе палітыкай. Штосьці "вякнем" там, або песню Міхалок напіша, але мы ўсяляк для сябе падкрэслівалі: мы — не палітыка. Мы маленькі анарха-сіндыкат. Але сёння мы апынуліся палітычнымі. То бок нельга не быць у палітыцы!

— У вашых турах па той жа Расіі і Прыбалтыцы вас успрымаюць як забаронены на радзіме беларускі гурт? Неяк каментуюць гэтую сітуацыю?

— На памяць спяваюць песні на беларускай мове. І ўкраінцы, і тыя ж рускія. Хто цікавіцца гуртом, нырнуць у інтэрнэт і абавязкова пра нас пачытаюць і ўсё ведаюць.

Наогул у рускіх першае пытанне: "Што ў вас там, растлумачыце, адбываецца? Мы ўвогуле нічога не разумеем". І наступным сказам: "Ну, у прынцыпе, у нас хутка тое самае будзе".

Мне, Сярога, гэтая песня не вельмі. Я з ёй не згодны. Ён кажа: "А мне падабаецца, і наогул гэта не твая справа"

— У каго мусіць быць харызмы больш: у прадзюсара або музыканта?

— Гэта як атрымаецца. Я-то прадзюсар толькі таму, што слова іншае складана падабраць. Калі прадстаўляцца "прадзюсар гурта", то мне ўвесь час свярбіць язык сказаць: "Я — мастацкі кіраўнік творчага аб'яднання "Дзеці Сонца". Але калі гэта кажаш, выглядаеш яшчэ большым дурнем. Таму прадзюсар — ну дык прадзюсар.

Але больш правільна ўжываць гэты тэрмін, калі гаворка ідзе аб праекце, дзе ёсць задумка нейкая, якая ўвасобленая з дапамогай нейкіх там людзей, і толькі таму праект рухаецца далей. Тут чыстае прадзюсаванне. Набраў дзяўчынак, размаляваў іх там, кліпы, бабкі — і вось ты сапраўдны прадзюсар.

А ў маім выпадку, атрымліваецца, сабраліся кампаніяй сяброў, і я адказваю за аспекты, не звязаныя з тым, каб музыкі стаялі на сцэне. Але песні-то я Міхалку не дыктую! Не кажу: "О, слухай, цяпер такая тэма пакоціць". Або: "Давай на беларускай!". Гэта не мае функцыі.

Я магу сказаць: "Мне, Сярога, гэтая песня не вельмі. Я з ёй не згодны". Ён кажа: "А мне падабаецца, і наогул гэта не твая справа". Ну, вось нашыя адносіны. І ў каго тут больш харызмы? (смяемся)

— Ці часта спрачаецеся з Міхалком праз песні?

— Пастаянна спрачаемся! Але праз песні вельмі рэдка. Мне наогул падабаюцца яго песні — песні гурта і Міхалка як аўтара. Мне ніколі не сумна на канцэртах. А спрачаемся мы часта.

— Праз песні, кажаш, не спрачаецеся, а памятаецца, калісьці ты адгаворваў Міхалка запісваць "Капітал". Якое зараз у цябе стаўленне да таго, што ўсё так павярнулася?

— Я адгаворваў? (смяецца) Ну так, было. Можна сказаць, што Міхалок быў больш прадбачлівы. Хоць я разумею, напэўна, чаму я так рабіў.

— Чаму ж?

— Таму што значна лягчэй стварыць новы калектыў, чым зрабіць апгрэйт калектыву, які ўжо здзейсніўся. А тут такая птушка Фенікс атрымалася. То бок нам удалося!

Гэта крута! Любы прафесійны прадзюсар скажа, што гэта значна больш складана зрабіць, чым узяць і назваць каманду па-новаму. Хай там нават тыя ж людзі будуць.

— З гадамі "Ляпісы" вельмі змяняюцца. А ты з імі змяняешся?

— Ці мяняюся я? Ды кожны дзень проста!

— Калі б не было Міхалка, кім бы быў цяпер Калмыкоў? Ці кім бы без Калмыкова быў Міхалок?

— Калі б не Міхалок, я б, напэўна, так доўга не быў бы звязаны з музыкай, гэта дакладна. Таму што мая прафесія — "рэжысёр святаў". І гэтую справу я вельмі люблю. Толькі з часам мне сталі сумныя і нецікавыя дзяржсвяты — і я саскочыў.

Клубамі займаўся, розныя праекты рэалізоўваў. І, напэўна, калі б не Міхалок, Калмыкоў шмат чым значна больш займаўся бы.

Жыццёвы досвед паказаў, што распыленне — гэта... (задумаўся) То бок тры праекты зрабіць значна складаней за адзін. І калі ты б'еш, умоўна кажучы, у адну кропку, то вынікі будуць цікавей, чым калі ты будзеш распыляцца. Як сёння Лявон Вольскі. Чым, карацей, гэты Калмыкоў толькі не займаўся (смяецца).

А Міхалок мяняў бы кожны год дырэктараў, я думаю, калі б не было мяне.

"Ай, мяне музыкі пакрыўдзілі і я сыходжу з гурта". — "Ну, і казёл ты". — "Ну, прабач"

гурт "ТТ-34"

— Колькі цяпер праектаў пад крылом у "Дзяцей сонца"?

— Праект "Дзеці сонца" знаходзіцца цяпер у замарожаным стане. Была актыўная фаза гады тры-чатыры таму, калі мы курыравалі шмат праектаў у Кіеве і ў Маскве. Але мы існуем паводле прынцыпу творчага аб'яднання, а не прадзюсарскага цэнтра.

Ну вось, напрыклад, быў у нас праект "ТТ-34". Шмат сіл патрачана, а вакаліст Пацёмкін кажа: "Ай, мяне музыкі пакрыўдзілі і я сыходжу з гурта". — "Ну, і казёл ты". — "Ну, прабач".

Вось адносіны. Потым у "Мэры Попінс" таксама свая нейкая песня: "Ай, я не хачу цяпер у Кіеве, я хачу ў Маскве жыць".

Або гурт "Серебряная свадьба" — там няма лідара, хоць лідар, здавалася б, відавочны — гэта Бенька. "Ну, я не ведаю, я не магу без хлопцаў прымаць рашэнне. Трэба спытаць у банджыста, у трубача". І вось так ва ўсіх трэба спытаць, а ва ўсіх розныя думкі. І вельмі складана такому караблю рухацца. А гэта ж тыпу сябры ўсё, гэта — творчае аб'яднанне. Таму адносіны зайшлі ў крызіс.

І ўся нашая гоп-брыгада засяродзілася на "Ляпісах". Але гэта не значыць, што заўтра будзе дакладна гэтак жа сама. Хачу-не хачу, падабаецца-не падабаецца — гэта справа проста нейкіх вібрацый у паветры. "Дзеці Сонца" існуюць як нешта віртуальнае. Можа быць, заўтра будзе па-іншаму.

Можа, артыст сапраўды мусіць быць галодным. Але не ствараць жа яму штучна гэтае асяроддзе!

гурт "Мэры Попінс"

— Ці не крыўдна табе, што за "Ляпісамі" не бачна астатніх тваіх праектаў?

— Мне вельмі крыўдна! (надрыўна смяемся)

— Можа, ёсць нейкі праект, які ты вельмі не любіш ці нават ненавідзіш за тое, што не склалася?

— Ды мне вельмі падабаецца і "Саша і Сярожа", і я закаханы быў у праект "ТТ-34". Мне падабаецца і "Без Білета", і "Крамбамбуля", і "Серебряная свадьба". Ды і "Мэры Попінс" мне вельмі падабаліся.

Пакрыўджаны на Алесю, шчыра кажучы (гаворка пра Алесю Берулаву, адну з дзвюх сёстраў-салістак "Мэры Попінс"). Вельмі шмат сіл было аддадзена гэтаму праекту. І не парадаваў вынік, хоць, здаецца, усё было зроблена.

Алеся Берулава

Мне цесць казаў, хоць я і заўсёды не быў з гэтым згодны. А цесць ў мяне рэжысёр ўсіх гэтых мясцовых ідэалагічных святаў, вялікіх і не вельмі. Ідэалагічны праціўнік, я б сказаў! Вось ён казаў заўсёды: артыст мусіць быць ГА-ЛОД-НЫМ! Гэта банальная фраза, але, можа, сапраўды ён мусіць быць галодным. Але не ствараць жа яму штучна гэтае асяроддзе!

Таленавітыя да мяне наўрад ці самі падыдуць. Падыдзе той, хто ў каго ёсць прадпрымальніцкая жылка

— Твае словы: "Я магу вылічыць таленавітага чалавека практычна беспамылкова". Якія ў цябе маркеры таленту?

— Раней мог толькі з расплюшчанымі, а зараз і з заплюшчанымі вачыма. Па паху, па вібрацыі. (смяецца)

— Часта да цябе прыходзяць музыканты і просяцца пад крыло? Якога артыста ты прыгрэеш?

— Таленавітыя наўрад ці самі падыдуць. Хутчэй, падыдзе той, у каго ёсць прадпрымальніцкая жылка і камунікатыўныя здольнасці. Ці мэнэджар артыста можа падысці.

Таленавітаму артысту падысці да кагосьці цяжка ў прынцыпе. Таму што ён увесь на сумневах, псіхалагічных комплексах. Бо творчая энергія — гэта сублімацыя сэксуальнай энергіі. Значыць, там нейкія заціскі ў яго павінны быць, чаму яна, гэтая энергія, рухаецца па такім рэчышчы. Увогуле, рэдка падыходзяць да мяне музыкі.

— На тваю думку, шмат якія праекты ў краіне распаліся толькі таму, што ім не хапіла прафесійнага прасоўвання?

— Вядома, такіх шмат! Таму што, умоўна кажучы, спявае хор. Ну, спявае і спявае. А калі б усіх іх апрануць у форму зэкаў — быў бы эфект. І іх бы запрасілі і на той Берлінскі фестываль, і туды, і сюды. Гэта з галавы выдуманы прыклад, але я маю на ўвазе, што нават нейкі штрых можа даць магчымасць стрэліць. Ну, або правільна сфармуляваны піяр-пасыл.

Гэта ж не скачкі ў вышыню — змог ці не змог ты даскочыць. А больш правільна сказаць, ці мог бы свой патэнцыял значна больш эфектыўна рэалізаваць. І ў нас у Беларусі, што ні капні, то такія прыклады.

— Чаму "Ляпісы" стрэлілі тады? Добра рэалізаваны патэнцыял?

— Па-першае, гэтыя песні гадоў 10 ствараліся. Пару песень, якія потым увайшлі ў альбом "Ранетое сердце", Міхалок прывёз яшчэ з Сібіры. У іх было шмат энергіі, шмат яду. Дарэчы, вельмі падобны той час на сённяшні.

То бок, Савецкі саюз. У цябе ёсць унутраная нязгода з усім, што адбываецца навокал. Ты наўпрост пра гэта казаць не можаш. І тады нараджаецца такі стыль, калі ты спяваеш пра светлую будучыню, а насамрэч маеш на ўвазе нейкую дрэнь. Атрымліваецца двусэнсоўе, алегорыі — і яно зразумелае навакольным! Таму што мы ў адным кантэксце існуем.

На той момант так надакучыла засілле эстрады "арсаўскай", моладзі надакучыла, што Міхалку як аўтару ўдалося вельмі дакладна і меладычна, і адначасова цікава тэкстава, з пасылам вострай сатыры ўсё гэта адлюстраваць.

І ніхто так не рабіў да яго. Гэта ўжо потым з'явіліся ўсялякія гурты, "Жукі"-"Лепрыконсы", умоўна кажучы. А ён быў першы — і трапіў. Таму і стрэліў.

Пасля чаго Міхалок сказаў: Слухай, не прыходзь ты больш на рэпетыцыі, не перашкаджай нам.

— Ты не ўмешваешся ў творчасць Міхалка, часта сварыцеся — як столькі суіснуеце?

— Не ўмешваюся па меры сіл! Мне ж так ахвота заўсёды ўмешвацца!

— Дык распавядзі!

— Ну, зноў-такі: я — рэжысёр савецкіх святаў. І на пачатку, калі я прыходзіў на першыя "Ляпісаўскія" рэпетыцыі, казаў: стоп-стоп-стоп! І ляпіў там свайго-гарбатага як бы. Пасля чаго Міхалок сказаў: "Слухай, не прыходзь ты больш на рэпетыцыі, не перашкаджай нам".

Гэта быў 15 ці 20 гадоў таму, не памятаю. І потым прыходзіў на рэпетыцыі і ў мяне проста пыталіся: "Ну што, падабаецца табе ці не падабаецца?". Я проста казаў сваё меркаванне і ўсё. Гэта калі казаць пра творчы працэс стварэння песняў.

А калі гаворка пра тое, як падаць штосьці, для мяне гэта — творчасць. І ў той жа час я за гэта адказваю. Вось і як сказаць, што я не ўлажу ў творчы працэс? Я ўлажу!

— Ну вось! І ні табе, ні Міхалку не надакучыла!

— Калі б мне ці Міхалку надакучыла, то мы б даўно расталіся.

Міхалок вельмі псіхуе, калі квіткі дарагія. Яму становіцца сорамна

"Ляпіс Трубяцкой"

— Ці ведае Міхалок, колькі каштуюць білеты на яго канцэрт?

— Ён вельмі гэтым цікавіцца і псіхуе, калі квіткі дарагія. Яму становіцца сорамна. Часам ты матывуеш, што па-іншаму не можа быць — мы ж цягнем з сабой цэлы цыганскі табар! А калі нам яшчэ трэба ляцець, да прыкладу, у Сібір, нам яшчэ трэба ляцець на самалёце, а ты (звяртаючыся да Міхалка — заўв. Еўрарадыё) хочаш, каб арганізатары і ўсё гэта пагасілі, і квіткі танныя былі. Гэта немагчыма. Таму ў нас пастаянна адбываюцца спрэчкі на гэтую тэму.

Міхалка вельмі хвалюе, якія кошты на квіткі "Ляпісаў", і ён сябе эмацыйна дрэнна адчувае, калі адчувае, што арганізатары канцэрта "задралі" кошты.

Міхалок абяцаў не выпускаць новых альбомаў бліжэйшыя год-два. І схлусіў

— Чым цяпер заняты Міхалок?

— Ён займаецца спортам. Бегае па 1,5 гадзіны на дзень.

— А музыкай?

— Ён абяцаў мне, і не толькі мне — усім, хто звязаны з выпускам альбомаў, — бліжэйшыя год-два не выпускаць ніякіх новых альбомаў. Але ён нам абяцаў гэта і да "Весёлых картинок", і схлусіў. Адчуваю, што ён пакуль не збіраецца спыняцца ўжо дакладна.

І я ведаю, што як толькі ў яго ёсць вольныя дні, ён збірае гурт і нешта там, па-мойму, новае рэпетыруе.

— І што жа? Ты ўжо паспеў пабываць на такой рэпетыцыі?

— Я сёе-тое ведаю, але не скажу (смяецца). Мы рыхтуем восеньскі тур, па-сур'ёзнаму. Ён будзе называцца "Грай". Тур будзе адрознівацца па канцэпцыі ад "Весёлых картинок". І там будзе нешта новае.

— Дзе пракаціцеся?

— Больш правільна будзе сказаць, Усходняя Еўропа.

— Калі б ты мог змяніць што-небудь у сучаснай музыцы, што б гэта было?

— Музыка — гэта фрагмент, зрэз агульнай сітуацыі, якая з намі адбываецца. Што б я змяніў? Дык я і змяняю па меры сіл! Вунь фестывалі раблю. Я не мару, я раблю. І рэкамендую гэтым займацца ўсім людзям на Зямлі. Не фантазаваць, а рабіць. Навошта энергію марнаваць на фантазіі? Фантазія заўсёды будзе адрознівацца ад таго, які атрымаецца вынік. Як бы ты ні імкнуўся. Карацей, менш трэба размаўляць — больш трэба рабіць. Вось, што я б памяняў.

Я нават Бо сказаў: "Давай паспрабуем на цвярозым воку ўсё ацаніць. Наогул нічога не вып'ем, а будзем хадзіць і самі слухаць гэтую музыку"

Яўген Калмыкоў і Папа Бо на хутары Шаблі

— Давай пра будучыню: чаму ты вырашыў узяць этна-фэст "Вольнае паветра" ў свае рукі? Чым ён цябе прывабіў?

— Я быў на некалькіх фэстах "Вольнае паветра" на хутары Шаблі. І калі выступаў гурт "Троіца", мы разгаварыліся з Сяргеем Левіным, ініцыятарам фэсту, пра будучыню "Паветра".

І я кажу яму: "Слухай, якая добрая ідэя, толькі чаму ты запрасіў адну "Тройцу"?" А ён адказаў, што наогул больш не жадае рабіць гэты фестываль. Што даводзіцца ўсё рабіць самому, і яму больш не хацелася б гэтага.

Я адказаў: "Дык давай я зраблю! І наогул: хопіць ўжо беларусам глядзецца на сябе ў люстэрка. Давай лепш зладзім які-небудзь вінегрэт, дзе мы зможам ацаніць сябе ў кантэксце хаця б ўсходне-еўрапейскай культуры".

Ідэяй было таксама і тое, што трэба не проста падымаць архаіку. Сёлета культура рухаецца наперад на аснове фольку. Ёсць і карані нейкія, і рух наперад. Вось прама на месцы за тры хвіліны з імі была прыдуманая канцэпцыя фестывалю. І вось ужо назад дарогі не было.

— Ты робіш гэта ў тандэме з Папам Бо?

— І з Папам Бо, і з Валодзем Шаблінскім — гэта ж ягоны хутар! Як мы маглі яго не ўзяць? (смяецца) То бок тут ужо не тандэм — трыумвірат, так бы мовіць!

— Вы арыентуецеся на нейкі этна-фэст, робячы "абноўленае" "Вольнае паветра"?

—  Арыентуемся толькі на свой ​​густ — падабаецца-не падабаецца. Фармат мы быццам бы вызначылі. А потым, да прыкладу, я кажу: "Вось ёсць такі класны гурт — "Комба БАКХ", з Расіі. Ты ведаеш, што ён спявае на беларускай мове песні?". Бо адказвае: "Так, вядома! Я іх даўно хацеў запрасіць". Я кажу: "Але гэта, ўсё-ткі, нейкі хіп-​​хоп у аснове?". Бо: "Ну і што! Давай іх запросім!" — "Давай".

Потым я падумаў: так добра ў Шаблінскага рэгі слухаецца. А ў нас, можа, якое добрае рэгі ёсць? Давай запросім гурт "ТакиДа"! Не рэгі — ну і што! Вось такая крыху густаўшчына.

Мы не ставімся да гэтага фестывалю як да фестывалю з вялікімі амбіцыямі. Хоць ён ужо і заваяваў сабе імя. Па-першае, я не ўяўляю сабе велізарную колькасць народа на хутары ў Шаблінскага. Мне здаецца, гэта можа разбурыць нейкую атмасферу фэсту. Таму мы вырашылі, што нам не патрэбныя ніякія хэдлайнеры — і гэта таксама ідэалогія сёлетняга фестывалю. Галоўнае — прыгожая і добрая музыка.

Так што ні на які фестываль мы не арыентуемся. У нас ёсць магчымасць рабіць маленькія творчыя эксперыменты — вось што такое, гэты фестываль.

— Чаго вы самі ад яго чакаеце?

— Задавальнення ад музыкі. Я нават Бо сказаў: "Давай паспрабуем з табой на цвярозым воку ўсё ацаніць. Наогул нічога не вып'ем, а будзем хадзіць і самі слухаць гэтую музыку. Возьмем пабольш валанцёраў, якія дапамогуць з нейкімі арганізацыйнымі рэчамі, а самі будзем проста слухаць музыку". Вось так.