Віктар Марціновіч: Што такое свабода?

Пiсьменнiк Віктар Марціновіч на budzma.by разважае пра самае галоўнае для беларусаў у гэтым годзе.

Фото citydog.by 

Можа, мне хто-небудзь з вас, шаноўныя чытачы-беларусы з 2020 года, патлумачыць, што такое для вас асабіста свабода?

Вы адчуваеце, як змяніўся сэнс гэтага слова ў параўнанні з тым, чым была свабода для нас яшчэ год таму?

Мы ўсе імкнёмся да свабоды, шмат хто адседзеў суткі, нехта страціў здароўе і нават жыццё за яе.

Але што гэта – свабода?

Як вы яе разумееце?

Нашы папярэднікі Тадэвуш Касцюшка, Кастусь Каліноўскі таксама біліся за свабоду. Першы вымушаны быў эміграваць, другі быў забіты і патаемна пахаваны.

Але ці тая гэта свабода, пра якую марыць кожны беларус у 2020-м?

Відавочна, што не.

Каліноўскі і Касцюшка разумелі свабоду як вызваленне з-пад каланіяльнага прыгнёту. Як раскошу тутэйшым людзям самім вызначаць свой лёс. Не залежаць ад рускіх паноў і чужога цара.

Дык вось яна, гэтая свабода! Яна тут у нас як найменш з 1991-га!

Беларусь – незалежная, гэта неаспрэчная дадзенасць, і рускі цар мае тут хіба што ўладу вызначаць цэны на энерганосьбіты.

Але чаму так цяжка дыхаецца пры гэтай свабодзе?

Чаму зноўку гінуць за свабоду?

Зноў выпраўляюцца на чужыну?

У выдатным рамане В’ета Нгуена «Спачувальнік» ёсць вельмі глыбокая і актуальная для нас развага.

Галоўны герой працуе сакратаром праамерыканскага афіцэра падчас згортвання вайсковай аперацыі ў В’етнаме ў 1969-м. Адначасова з гэтым герой перадае звесткі камуністам, якім спачувае. У пэўны момант гэты «двайны агент» трапляе ў камуністычны палон, і яго не ратуе тое, што ён супрацоўнічаў з «чырвонымі». Гледзячы на жудасныя рэчы, якія в’етнамцы робяць з в’етнамцамі ж у папраўчым лагеры для ваеннапалонных, ён зазначае: вось, раней нас прыгняталі французы, і мы з імі змагаліся, думаючы, што менавіта гэта і ёсць барацьба за волю. Але цяпер высветлілася, што самі в’етнамцы здольныя рабіць з в’етнамцамі такія рэчы, на якія не наважыўся б ніякі каланізатар. І што, маўляў, вось гэта і ёсць сапраўдная незалежнасць.

У гэтым сэнсе ўсе, хто перажыў лета і восень (і зіму!) 2020-га, пабачылі, што ніякі Мураўёў-вешальнік не супастаўны з тутэйшымі, дамарослымі, спецыялістамі.

Што Зло неабавязкова мусіць прыходзіць звонку, каб быць Злом.

І, такім чынам, свабоды ў краіне можа не быць нават пасля таго, як краіна гарантавала сабе незалежнасць. І нават болей: тая самая незалежнасць мусіць быць крыніцай, з якой выбегла і выбудавалася самая вялікая за гісторыю гэтай зямлі несвабода.

То трэба зрабіць наступны крок.

Прыкласці высілкі і зразумець, што такое сапраўдная, дарэчная, свабода.

Да чаго мы імкнёмся?

Хіба рэч толькі ў праве абіраць тых, хто намі кіруе?

У тым, каб спыніць агрэсію і гвалт?

І ці можа існаваць свабода ў атмасферы паўсюднай маны?

Няўжо свабода роўная праўдзе?

Ці, прабачце, дэмакратыі?

У мяне ёсць асабісты адказ на пытанне, што такое свабода: для мяне гэта права не падпарадкоўвацца тым загадам, якія не выходзяць з майго сэрца. Загадам, супраць якіх паўстае ўсё знутры.

Такім чынам, мяжой сапраўднай свабоды ёсць не геаграфія, але – сама асоба.

Можна жыць у цалкам незалежнай сістэме, але быць нявольнікам горшым, чым жаўнер каланіяльнага войска.

Кожны з нас мае адчуванне таго, што добра і што – не.

Свабода – гэта права не рабіць іншаму кепска тады, калі ты яму спачуваеш.

Менавіта гэтага права бракуе ўсім людзям, якія зрабіліся вінцікамі нашага невыноснага парадызу.

Я гляджу ў іхныя вочы і бачу ў іх дзве рэчы: пакорлівасць і страх, страх і пакорлівасць.

Пераадоленне іх і ёсць галоўнай задачай таго, хто змагаецца за вольную Бацькаўшчыну.

І праблема тут палягае ў тым, што значная частка гэтай барацьбы мусіць весціся ўнутры чалавечага розуму.

Оцените статью

1 2 3 4 5

Средний балл 4.9(24)