Уладзімір Пугач: «Вельмі цяжка сёння асэнсаваць — што Радзіма напаўжывая»

Музыка больш за два гады вымушана жыве ў Варшаве, дзе стаў яшчэ і акцёрам, сыграўшы разам з купалаўцамі ў спектаклі «Зэкамерон».

— Уладзімір, у 2009-м, калі вам споўнілася 33, а «J:Морс» святкаваў 10-годдзе, вы апроч іншага распавялі, што пахудзелі на 33 кілаграмы, бо адмовіліся ад алкаголю.

Зараз ужо Алег Гарбуз казаў, што вы ўтрох, з Сяргеем Чубам, не адзначылі прем’еру «Зэкамерона» у тым ліку таму, што «Пугач не п’е». Гісторыя паўтараецца?

У 2009-м вы сур’ёзна казалі, што «у 30 гадоў адчуваеш, што ў цябе ёсць цела». Сёння гэта смешна згадваць...

— Ну канеше, у мяне дачцэ 30 год зараз, падаецца, зусім яшчэ маленькая. Я сапраўды мала ўжываю алкаголь, а не святакавалі таму, што прэм’ера «Зэкамерона» адбылася ў маі, а на наступны дзень я паляцеў на гастролі ў Штаты.  

Што тычыцца вагі, то, на жаль, усе мае 30 лішніх кіло са мной, вярнуліся праз стрэс апошніх гадоў. Кожны па свойму рэагуе на стрэс: хтосьці п’е, хтосьці прымае антыдэпрэсанты, у мяне вяртаецца вага.

Паліць я кінуў паўгады таму. Не магу сказаць, што цалкам не п’ю, раз на паўгады магу выпіць віна. Але гэта не было прычынай адмены ніводнага святкавання. Алег насамрэч пажартаваў. Апошнія спектаклі «Зэкамерона» мы гралі ў верасні, у Алега тады быў дзень народзінаў. І тое што я не п’ю, ніяк не замінала нам разам адсвяткаваць.

«Змена роду заняткаў вельмі дапамагае не звар’яцець»

— У нейкі момант пачынаеш разумець, што трапіў у такое становішча, і самае апошняе, што трэба рабіць, гэта пачынаць сябе шкадаваць і усё дазваляць. Бо гэта такая падманка. Мне здаецца, трэба рабіць наадварот.

Я здымаю стрэс зменай роду заняткаў. Займаўся музыкай, потым мяне запрасілі граць у тэатры, і гэта вельмі цудоўная падзея ў маім жыцці. Яшчэ займаюся прадзюсаваннем аўдыёкніжак. Змена роду заняткаў вельмі дапамагае не звар’яцець у дадзеных абставінах. Не абавязкова паліць і бухаць. 

— «Зэкамерон» пачынаецца з радкоў, якія вы дужа кранальна, да слёз, спяваеце пад гітару:

«Я б цябе...

запрасіў ў сваю хату, тут заўсёды частуюць гарбатай.

І ніколі не гасне святло.

Але ты...

не прыходзь.

Тут ня дрэнна, але тыдні знікаюць дарэмна,

Быццам увогулле іх не было...»

Спрабавала адшукаць гэтую песню цалкам, але яе няма.

— Гэта радкі Максіма Знака, якія ён напісаў за кратамі. Што тычыцца песні, для ўсяго свой час. Увогуле праца над спектаклем пачалася только ў лютым мінулага года. І гэтыя радкі адмыслова для спектакля. Але ёсць ідэя зрабіць не адну песню, а цалкам запісаць і выдаць увесь саунд-трэк да спектаклю.

Першапачаткова мая задача была знайсці вершы беларускіх палітвязнаў, іх шмат. Я шукаў менваіта тыя, што чапляюць. У спектаклі ёсць вершы Максіма Знака, два вершы журналіста Андрэя Кузнечыка. Некаторыя я сам напісаў.

То бок я абіраў тэксты, якія падаліся вельмі шчырымі і якія выклікаюць пранізлівыя адчуванні. І задаволены, што дасягнуў мэты, і што людзі якія глядзяць спектакль, адчуваюць нешта падобнае.

— Як увогуле вы трапілі у «Зэкамерон»? І ці мо вас зараз клічуць «Купалаўцам», ці мо вы самі сябе ім лічыце?

— З Алегам [Гарбузам] мы сябруем ужо колькі год. І калі абодва, кожны сваім шляхам, трапілі ў Варшаву, то сустракаліся, рабілі разам аўдыёкніжкі. Алег начытваў іх для майго выдавецтва Litaralna. А ў лютым патэлефанаваў і кажа: «Слухай, а калі мы такое вось паспрабуем зрабіць — дапаможаш?»

«Зэкамерон» — гэта не 20 апавяданняў, якія мы ўключылі ў спектакль, іх там больш, каля 100. Для мяне гэта гонар з самага пачатку, бо гэта буйнейшы і самы галоўны тэатр краіны, маёй роднай Беларусі. І для мяне вялікі гонар, калі я ў спектаклі і з гэтымі людзьмі.

Я ж не акцёр і не ведаю, як гэта ўсё робіцца. Яны вучылі мяне як граць, давалі парады. Войтэк Урбаньскі, наш цудоўны рэжысёр, дапамагаў мне, каб на фоне Гарбуза і Чуба не выглядаць зусім аматарам. І для мяне гэта важная частка жыцця і вельмі-вельмі важны досвед.

— Ваш гумар утрох на сцэне — гэта нешта файнае!

— Дык у нас усё праз гумар, мы ўвесь час падкалваем адзін аднаго. Гэта вельмі дапамагае. Яшчэ  і таму, што нам было вельмі важна перадаць тое, што закладваў Максім Знак у сваіх расказах. Каб не было ўвесь час надрыву. Каб нават такія чорныя моманты ў жыцці можна было ўспрымаць і праз светлы бок.

Напэўна, гэта ўсё перадалося гледачам і ад нашых асабістых стасункаў з Алегам Гарбузам і Сяргеем Чубам. І з нашым рэжысёрам  Войтэкам Урбаньскім, які цягам працы над спектаклем авалодаў беларускай мовай.

«Дапамагае адчуванне, што ты не адзін»

— Для мяне самае цяжкае ў эміграцыі, што не магу пабачыць блізкіх, на іншае і скардзіцца не варта. Так, бывае дэпрэсія і туга. Насамрэч рана ці пазней, але гэта адбываецца амаль ва ўсіх вымушаных беларускіх эмігрантаў. Спачатку часцей, потым  меней.

Час ад часу надыходзіць плынь, якая не дае пакою. Хочацца дахаты, узнікаюць пытанні, што я тут раблю і як сюды трапіў? Гэта ўсё адбываецца, але яно і мінае.

Важна працягваць займацца тым, у што ты верыш. І я так раблю, і Алег. Не спыняцца, ісці далей. Так, ёсць пэўны негатыў: што мы трапілі ў цудоўную Польшчу незапланавана, не па сваёй волі і не можам зараз вярнуцца ў Беларусь.

Але ж гэта наш выбар — увесь час пра гэта думаць ці думаць пра нешта іншае. Пра тое, што зараз перад намі ўвесь свет, і мы можам працаваць для беларускіх дыяспар паўсюль.

Што мы і робім, і з гуртом, і са спектаклем. Знаёмімся з новымі цікавымі людзьмі, з канцэнтраваным інтэлектуальным грамадствам Беларусі, якое пабудавалася ў Польшчы.

Узнікае вельмі шмат праектаў, больш, чым нават у Беларусі да 2020-га. Гэта такая мэта — Беларусь, якая чакае свайго часу, каб вярнуцца на сваю тэрыторыю.

— Але ўвечары кладзешся ў ложак і накрываюць сумныя думкі. Што дапамагае?

— Адчуванне, што ты не адзін. Скардзіцца тут няма сэнсу, бо ты можаш паскардзіцца іншаму чалавеку. Дапамагае прыгадваць нешта смешнае, сяброў і блізкіх. Дачка мая тут таксама ў Варшаве жыве. І праца.

А сумныя вечары бываюць ва ўсіх, страхоўкі няма, такое нават і раней здаралася, яшчэ  ў Беларусі да 2020-га. Сумныя вечары ў любыя часы — гэта неад’емная частка нашага жыцця. 

«Раней я быў чалавек-выбух»

— У 2009-м, мо на эмоцыях, аднойчы казалі, што вы «тыран і эгаіст». Мо з цягам апошніх 15-ці год нешта змянілася?

— Зразумела, зараз я больш разумны, мяккі, не рэагую рэзка на ўсё, што адбываецца навокал. І гэта вельмі дапамагае захаваць добрыя стасункі з атачэннем. Не ў апошнюю чаргу з-за гэтага мы захавалі гурт, не разышліся, працуем далей.

У нас адзін да аднаго цярплівасць, сяброўства і павага. Такое стаўленне да жыцця вельмі дапамагае. Да гэтага прыходзіш, з такім не нараджаешся.

Я, канешне, раней быў чалавек-выбух. Зараз — не, зараз я спакайней, але мне падаецца, што становішча, у якім сёння апынуўся, дазваляе больш глыбока аналізаваць жыццё, свет навакол і тое, што адбываецца.

— Пугач — чалавек-выбух? Во дзівосная заява! Вы ж заўсёды на публіку ціхенькі і інтэлігентны здаваліся. Ці то былі рамкі, якія вы самі ўсталявалі?

— Калі мне было 30, я мог даволі рэзка рэагаваць на нешта. Быў не стрыманы ў стасунках з людзьмі, мог рэзка адказаць, нават пакрыўдзіць словамі. Зараз такога амаль няма, і мне гэта падабаецца.

— А што зараз можа выцягнуць на паверхню Пугача-тырана?

— Вельмі не люблю крывадушнасць і глупства. Асабліва калі яны ідуць у спалучэнні.

«Наша мэта — зрабіць даступнай для беларускай моладзі літаратуру пра сваю краіну, гісторыю»

— Вы яшчэ і рэдактар выдавецтва Litaralna, запісалі аўдыёкніжку Ігната Абдзіраловіча «Мужыцкая праўда». І з Алегам Гарбузам супрацоўнічалі.

—Так, мы нават запісалі з ім ужо 2 кніжкі. Пачалі з запісу выбітных кніжак канца XIX стагоддзя, якія ілюстравалі жыццё на Беларусі таго часу. Ігнацій Яцкоўскі і яго «Аповесць з майго часу альбо Літоўскія прыгоды» — кніжка напісаная ў сярэдзіне XIX стагодзя, якая распавядае пра жыццё Наваградка і наваколля падчас Айчынай вайны 1812 года. Вельмі цікавы твор.

Таксама мы запісалі і Яна Баршчэўскага, «Шляхцыц Завальня» —  цудоўны твор фантастычных апавяданняў заходняй беларускай міфалогіі.

Запісалі, на мой погляд, і галоўны філасоўскі твор пачатку XX стагоддзя Ігната Абдзіраловіча «Адвечным шляхам». Саша Памідораў цудоўна яго агучыў.

Зрабілі праект «Мужыцкая праўда», дзе паўдзельнічалі 7 чалавек, у тым ліку і я.

І яшчэ з Алегам Гарбузам запісалі «Кароткую гісторыю Беларусі» Вацлава Ластоўскага. Даволі простая кніжка, якая мо і не вытрымлівае стандартаў XXI стагоддзя, але вельмі важная і адна з першых гістарычных кніг, якая разглядае беларускі народ як самастойны гістарычны суб’ект. 

Для мяне важна было перавесці яе ў стандарт аўдыё, каб яе магла слухаць і моладзь. Падаецца, па колькасці праслухоўванняў яна зараз у нас на першым месцы.

— Выдавецтва прыносіць вам больш грошай сёння чым гурт?

— Не, наша выдавецтва гэта не бізнэс насамрэч. Гэта аудыёкніжкі. У нас няма складоў, друкарань. Мая праца — арганізаваць працу студыі запісу, аформіць, зрабіць звядзенне матэрыялу, вокладкі і раўспаўсюдзіць.

І вельмі важна тое, што нашы кніжкі ў свабодным доступе, яны бясплатныя. Гэта некамерцыйны праект, мы знайшлі грошы і зрабілі яго. І зараз зноў працягваем шукаць сродкі, каб яго працягваць. Наша мэта — зрабіць даступнай для беларускай моладзі літаратуру пра сваю краіну, гісторыю..

«Беларусь знаходзіцца ў вельмі цяжкім становішчы, гэта двойчы акупаваная страна»

— Зараз шмат у каго ёсць страхі пра Трэцюю сусветную, бо занадта вялікі ціск на межах Беларусі. На ваш погляд, рызыка вялікая?

— Тая турбулентнасць, якая зараз адбываецца ў свеце, вельмі небяспечная. Але калі рэтраспектыўна прааналізаваць жыццё чалавека, то большая частка — гэта альбо войны, альбо турбулентнасць міжваенных падзей.

Падаецца, гэтыя дзесяцігоддзі пасля Другой сусветнай, якія пражылі нашы бацькі, і мы зачапілі —  гэта, хутчэй, выключэнне.

Наша спакойнае жыццё дагэтуль — выключэнне. Тое, што зараз адбываецца ў свеце і адбывалася большую частку чалавечай гісторыі, здаецца, норма для сённяшняга сусвету.

І зараз мы да гэтага павінны прызвычайвацца, мусім неяк з гэтым жыць.

Такія сітуацыі нагадваюць, што мір і жыццё — сапраўдныя каштоўнасці, а не проста словы з плакатаў і лозунгаў. У такія часы пачынаеш цаніць мір і тое, што твае блізкія зараз побач з табой.

Турбулентнасць — так. Цяжкая і напружаная знешняя палітыка — так. А ці будзе сусветная вайна?.. Да таго, як Расія напала на Украіну, большасць экспертаў казала, што гэта немагчыма. І гэта нас павінна было шмат чаму навучыць. Бо можна хоць 100 экспертаў пасадзіць, а ўсё будзе наадварот.

Тое, што свет сёння цяжарны ваеннымі канфліктамі — ну так. А дзе і калі яны адбудуцца — ніхто не ведае. Напружанасць у свеце такая, што можа палыхнуць дзе заўгодна.

— Вам не страшна, і што робіце калі накатвае?

— Калі б у Варшаву прыляталі дроны, то было б страшна. Але, дзякуй Богу, не. Мне хутчэй страшна за тых, хто ва Украіне, там у мяне і сябры, і знаёмыя. Але і гэта не страх, больш спачуванне.

— Але і ў Беларусь дроны залятаюць. Што пра яе?

— Беларусь знаходзіцца ў вельмі цяжкім становішчы, гэта двойчы акупаваная страна. Спачатку бандай, захапіўшай уладу, а потым і Расіяй. Бо выглядае так, што ад Расіі цалкам залежыць тое, што адбываецца ў Беларусі. У тым ліку і ваенная палітыка, і ядзерная зброя, якая зараз усталявана ў Беларусі.

Здаецца, Беларусь для іх, пакуль неафіцыйна, — «Северо-Западны край». Гэта вельмі не радасная абставіна для мяне. Ім засталося толькі рэферэндум правесці, як на Данбасе, і усё.

На мой погляд, спыняе іх зараз толькі тое, што яны сёння занятыя Украінай. Вельмі-вельмі цяжка мне сёння асэнсаваць, але гэта так —  што мая Радзіма напаўжывая.

«Важна разумець, што мы тут зараз сумуем па тым рэчам у Беларусі, якія больш не існуюць увогуле»

— Што зрабілі б перадусім, калі заўтра можна было б вярнуцца ў вольную Беларусь?

— Вельмі важна разумець, што мы тут зараз сумуем па тым рэчам у Беларусі, якія больш не існуюць увогуле. Мы сумуем па Беларусі, якой больш няма. І вельмі-вельмі важна разумець у якую Беларусь мы вернемся.

Зараз, калі мне падаецца, што я прыеду і выйду на вакзале ў Менску, то пашпацырую па праспекту Незалежнасці ажно да Уручча. Проста пайду і буду ўзгадваць што і калі са мной адбывалася.

А яшчэ мяне турбуе, што большая частка нашых слухачоў і сёння знаходзіцца ў Беларусі. І я не хачу пра гэта забываць, мы працуем у першую чаргу для іх.