Спецдакладчыца ААН: «Беларусь небяспечная для тых, хто крытыкуе ўрад»

Грамадзяне і грамадзянская супольнасць, якія крытыкуюць беларускія ўлады, сутыкаюцца з рэпрэсіямі, што ўзмацняюцца, з адвольнымі затрыманнямі, жорсткім абыходжаннем і прыгнётам ужо амаль чатыры гады пасля масавых пратэстаў, заявіла незалежная экспертка ААН па правах чалавека Анаіс Марэн.

Як паведамляе Вясна, у сваім заключным штогадовым дакладзе Радзе па правах чалавека ў Жэневе спецыяльная дакладчыца ў галіне правоў чалавека ў Беларусі Анаіс Марэн падзяліла даўнюю занепакоенасць ААН і міжнароднай супольнасці з нагоды ўціску дэмакратычных свабодаў ды іншых сур'ёзных парушэнняў правоў чалавека ў краіне.

Рэпрэсіі ў Беларусі дасягнулі такіх маштабаў і інтэнсіўнасці, што гэтую краіну варта лічыць небяспечнай для тых, хто калі-небудзь выказваў нязгоду з урадам або яго палітыкай. Таму я паўтараю свой заклік устрымлівацца ад экстрадыцыяў і высылак у Беларусь.

— Агульная тэндэнцыя, якую я назіраю, — гэта далейшае закручванне гаек у дачыненні да любой рэальнай ці меркаванай апазіцыі дзейнаму ўраду і сістэматычны пераслед усіх, хто адважваецца выказваць нязгоду з яго палітыкай, — паведаміла яна Радзе па правах чалавека, якая з'яўляецца галоўным форумам ААН, дзе дзяржавы-чальцы абмяркоўваюць і вырашаюць важныя пытанні датычна сітуацыі ў галіне правоў чалавека.

Праз тое, што Беларусь адсутнічала на сустрэчы Рады і не магла адказаць на яе даклад, Анаіс Марэн таксама адзначыла, што, уступіўшы ў новы выбарчы цыкл, краіна не прадэманстравала «ніякіх прыкметаў таго, што наступныя прэзідэнцкія выбары пройдуць інакш, чым папярэднія».

Каб праілюстраваць ціск, з якім сутыкаецца грамадзянская супольнасць у Беларусі, якая, паводле яе слоў, адхіліла просьбы спецдакладчыцы аб наведванні краіны, Марэн адзначыла, што за апошнія гады «знікла» больш за 1 500 зарэгістраваных асацыяцый — амаль палова ад іх колькасці, што была да рэпрэсіяў пасля выбараў 2020 года.

Гэта было дасягнута таксама шляхам прылічэння іх да «экстрэмісцкіх фармаванняў» і наступных судовых разглядаў супраць іх лідараў ды чальцоў, што змушала іх пераязджаць за мяжу.

У сваёй справаздачы, якая ахоплівае перыяд з 1 красавіка 2023 года па 31 сакавіка 2024 года, незалежная экспертка сцвярджае, што ў Беларусі пацярпелі ўсе віды незалежных аб'яднанняў: арганізацыі ды ініцыятывы грамадзянскай супольнасці, палітычныя партыі, прафсаюзы, калегіі адвакатаў, рэлігійныя ці культурныя арганізацыі, інтэрнэт-супольнасці.

Апроч таго, паводле словаў спецыяльнай дакладчыцы, незалежныя прафсаюзы ў Беларусі былі ліквідаваныя, а колькасць палітычных партый скарацілася з 16 да чатырох у перыяд, які папярэднічаў парламенцкім выбарам у лютым 2024 года.

Усе, хто калі-небудзь адважваліся выступаць супраць урада або яго палітыкі, знаходзяцца альбо за кратамі, альбо ў выгнанні.

Сярод заканадаўчых захадаў, якія выкарыстоўваюцца ўладамі для ўціску свабоды сходаў і асацыяцый, незалежная экспертка пералічыла кампаніі па абавязковай перарэгістрацыі, абмежаванні на доступ да фінансавання і «адплату» за ахвяраванні, а таксама ліквідацыю асацыяцый у судовым або пазасудовым парадку, прызнанне непажаданых асацыяцый «экстрэмісцкімі фармаваннямі» і пераслед іх лідараў, чальцоў, валанцёраў ды прыхільнікаў.

Датычна асобаў, якія знаходзяцца ў турме, незалежная экспертка адзначыла больш за дзясятак зарэгістраваных выпадкаў смерці ў зняволенні з 2020 года.

Са слоў Марэн, гэта «хутчэй за ўсё, было выклікана адсутнасцю належнай або своечасовай медычнай дапамогі»; таксама яна дадала, што некалькі зняволеных больш за год утрымліваюцца без сувязі са знешнім светам, а іх сем'і не ведаюць пра іх стан.

Таксама, паводле словаў спецдакладчыцы, расце колькасць заяваў аб жорсткім абыходжанні са зняволенымі, асуджанымі паводле абвінавачванняў, якія ўяўляюцца палітычна матываванымі, а таксама з занепакоенасцю адзначаецца пераслед меншасцяў і прадстаўнікоў ЛГБТІК+ супольнасці ды запалохванне сваякоў «экстрэмістаў», што жывуць у выгнанні.