Общество

Яўген Фёдараў

Што адбываецца з беларускай мовай зараз? Інфаграфіка «Салідарнасці»

Сабралі і візуалізавалі цікавыя дадзеныя да Дня роднай мовы.

Часцей за ўсё для ацэнкі папулярнасці беларускай мовы выкарыстоўваюць дадзеныя апошніх перапісаў насельніцтва, паводле якіх колькасць беларусаў, што лічаць беларускую мову роднай, значна знізілася з канца 90-х.

Здавалася б, так і ёсць: калі ў 1999 годзе 85,6% беларусаў называлі сваёй роднай мовай беларускую, то ўжо праз дзесяць гадоў толькі 60,8% беларусаў лічылі сваю мову роднай. Што да 2019 года, то суадносіны крыху палепшыліся: 61,2% выбралі беларускую мову, а 38,1% рускую.

Аднак ёсць некалькі фактараў, якія робяць гэтыя лічбы не да канца паказальнымі.

Па-першае, падчас розных перапісаў насельніцтва мянялася фармулёўка пытання аб мове – напрыклад, у апошнім перапісе чыноўнікі прапанавалі лічыць роднай мову, першай засвоеную ў дзяцінстве, чым выклікалі пратэсты экспертаў і актывістаў.

Па-другое, з цягам часу дзяржава сваёй моўнай палітыкай ускосна прапагандавала «правільны адказ» на гэтае пытанне, што магло значна паўплываць на вынік, асабліва ў асяроддзі бюджэтнікаў і іншых сацыяльных груп, залежных ад дзяржавы.

Яшчэ адно апытанне, праведзенае Chatham House у лютым 2023 года, паказала, што толькі каля 6% беларусаў згодны з тым, што беларуская мова павінна быць адзінай дзяржаўнай, яшчэ 10% часткова згодны з гэтай тэзай. Часткова нязгодных з гэтым было значна больш – 37%, а поўнасцю нязгодных – 33%. Яшчэ 15% апытаных не вызначыліся з пазіцыяй.

Зноў жа, гэтае пытанне наўрад ці варта лічыць паказальным для вымярэння папулярнасці беларускай мовы, бо яно звязанае з цэлым пералікам стэрэатыпных тэзісаў, якія яшчэ з 90-х распаўсюджваюцца дзяржаўнай прапагандай у беларускім грамадстве.

Значна больш падстаў задумацца даюць іншыя, хоць і менш рэпрэзентатыўныя апытанні, але якія падсвечваюць сітуацыю пад больш дарэчным кутом.

Напрыклад, цікавыя вынікі мела анкетаванне працаўнікоў беларускай IT-індустрыі, якое паказала, што пераважная колькасць апытаных валодае беларускай мовай, а больш за 55% выкарыстоўвае яе ў жыцці ў большай ці меншай ступені і хацела б выкарыстоўваць часцей.

Іншае апытанне некалькі гадоў таму правёў беларускі партал rabota.by, які пацікавіўся ў сваіх чытачоў, пры якой умове яны гатовы перайсці на беларускую мову на працы. І атрымалі цікавыя адказы: 43,7% апытаных былі гатовыя зрабіць гэта «без асаблівых намаганняў», а яшчэ 21,9% пры ўмове праходжання курса беларускай мовы і толькі 19,5% адзначылі, што не змогуць гэта зрабіць.

Дарэчы, таксама пазітыўнымі аказаліся вынікі апытання, праведзеныя рэдакцыяй «Салідарнасці» ў сваім тэлеграм-канале, наконт перыядычнасці спажывання беларускамоўнага кантэнту.

Згодна з вынікамі апытання, пераважная большасць чытачоў нашага медыя рэгулярна спажывае беларускамоўны кантэнт, аддаючы перавагу артыкулам, напісаным па-беларуску, а таксама пастам у сацсетках і мэсанджарах і шырокафарматным відэа на Youtube.

Такім чынам, можна зрабіць выснову, што беларуская мова, нягледзячы на ​​складаную палітычную сітуацыю ў Беларусі, мае даволі добрыя перспектывы для больш шырокага ўжывання, асабліва сярод найбольш прагрэсіўнай і адукаванай часткі грамадства.