Літва і ліцвіны — хто і адкуль?
Выдавецтва «Тэхналогія» выпусціла асобным выданнем працу Язэпа Лёсіка «Літва-Беларусь. Гістарычныя выведы».
Акадэмік Язэп Лёсік вядомы як славуты мовазнавец, аўтар шматлікіх падручнікаў беларускай мовы, адзін з ініцыятараў Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу 1926 года. Але мала хто ведае, што ён яшчэ і аўтар шэрагу публікацый з гісторыі Беларусі. Адзін з такіх артыкулаў Я. Лёсіка — «Літва-Беларусь». Упершыню ён быў надрукаваны ў 1921 годзе.
Язэп Лёсік (1883—1940).
Чым выкліканая неабходнасць выдання яго асобнай кніжкай? Як піша ў прадмове ўкладальнік Зьміцер Санько, «пачатковая гісторыя Вялікага Княства Літоўскага, этнічная прыналежнасць старажытных ліцьвіноў, паходжанне самога наймення «Літва» цікавяць апошнім часам не толькі даследнікаў, але і вялікае кола аматараў айчыннай гісторыі. Гэта падштурхнула нас даць шырэйшай аўдыторыі магчымасць азнаёміцца з гэтай даўняй публікацыяй, што наўпрост датычыць акрэсленай тэмы».
Хоць захавалася толькі першая частка Лёсікавай працы (другая не пабачыла свет — яе «зарэзала» бальшавіцкая цэнзура), але і ў такім выглядзе тэкст уяўляе бясспрэчную цікавасць.
Бо гэта адна з першых у беларускай гістарыяграфіі спробаў узняць пытанне паходжання наймення «Літва», звязаўшы яго з пытаннем характару Вялікага Княства Літоўскага.
Абапіраючыся на даследаванні Ёзэфа Шафарыка і Яўстаха Тышкевіча, Язэп Лёсік паказвае на шэраг тапонімаў на беларускай этнічнай тэрыторыі з асноваю — Вільк-, Велет-, Волат-, на якія звярнулі ўвагу гэтыя даследнікі. Услед за імі ён звязвае паходжанне тых тапонімаў з заходнеславянскім племенем вількаў (вільцаў), ці велетаў, іначай званых люцічамі, што заснавалі Вільню і Вількамір.
У часы каля Нараджэння Хрыстовага, піша Язэп Лёсік, гэтае племя асялілася на тэрыторыі Віленшчыны, а ў часы перасялення народаў перамясцілася на захад і апанавала ў ІІ ст. узбярэжжа Балтыйскага мора аж да вусця Одры. Ад наймення гэтага племені, якое ўвайшло «ў склад цяперашняга беларускага народу», і атрымала назоў дзяржава Літва. «Літва, Лютва, Люцічы — іменьні славянскага племя».
Да публікацыі, якая прапануецца ўвазе зацікаўленых чытачоў, гісторык-медыявіст Алесь Жлутка напісаў пасляслоўе, дзе каротка, але змястоўна абмаляваў спектр поглядаў — ад сярэднявечных да сучасных — на паходжанне этноніма літва.
У прыватнасці, ён згадвае даследаванне гомельскага прафесара Раісы Казловай, якая пераканаўча, на аснове багатага анамастычнага матэрыялу з розных славянскіх краін, у тым ліку з Беларусі, давяла, што найменне Літва паходзіць ад славянскай асновы *l’ut-, праз дэлабіялізацыю «анлаўтнага лю > лі». Гэтае грунтоўнае даследаванне дазволіла ёй сцвердзіць, што «правамерна аднесці этнонім Літва да першапачатковага Лютва... Думаецца, што Літва — гэта славяне заходніх ускраін Славіі (люцічы, люты, юты, одрычы і іншыя плямёны), якія з сярэдзіны VI ст. н. э., гэта значыць з перыяду германскай хрысціянізацыі славянскіх плямён, не вытрымліваючы жорсткага ваеннага націску, сталі рухацца на ўсход з мэтай захавання свайго веравызнання і сваёй культуры». Паводле меркавання даследніцы, мова старажытных ліцьвіноў — гэта «сплаў мовы мясцовага ўсходнеславянскага насельніцтва і моў славян заходнеславянскіх ускраін».
У якасці дадатку да кнігі змешчаны цікавы палемічны артыкул Я. Люціча-Воўка (псеўданім Янкі Філістовіча) «Наш адказ» — своеасаблівы працяг тэмы.
Ён упершыню апублікаваны ў 1949 годзе у парыжскім часопісе «Моладзь», які быў друкаваным органам Беларускай незалежніцкай арганізацыі моладзі ў Францыі.
Вокладку кнігі ўпрыгожвае партрэт караля Міндоўга, выкананы вядомым беларускім мастаком Паўлам Татарнікавым.
Выданне прызначанае для ўсіх, хто цікавіцца айчыннай гісторыяй.
Оцените статью
1 2 3 4 5Читайте еще
Избранное