Ліст да забітай сястры

“Дарагая сястра, я пiшу табе лiст
Каб сказаць табе, што ўсё нармальна ў нас
Толькi дождж палiвае не дзень i не два, i не тыдзень
Але гэта звыкла...”

Кася Камоцкая, гурт “Новае неба”, песня “Ліст да сястры”

Мабыць, пачуццё недасказанасці муляе ўсім, чые блізкія былі выхапленыя з жыцця гэтак раптоўна і гвалтоўна. Недасказанасці і віны – за тое, што столькі недасказана.

Я пішу табе ўпершыню за 10 гадоў, усведамляючы, што такія рэчы робяцца толькі адзін раз.

У тым кастрычніку 2004-га следчы спытаў, калі мы апошні раз з табой бачыліся. І я ўзгадала, што гэта было каля шасці месяцаў таму.

Мы рэдка сустракаліся і рэдка гутарылі па тэлефоне. Безумоўна, сябры ведалі пра цябе значна больш за стрыечную сястру і маглі б напісаць куды лепш – з улікам таго, з якімі зоркамі журналістыкі ты сябравала. Але, зрэшты, гэта мой ліст і мае ўспаміны...

...Памятаю, калі мне было гадоў 10, я ў цябе ў гасцях пад шумок навяла ў тваёй шафе з паперамі парадак, а пасля строга паўшчувала за вэрхал. Гэта цябе чамусьці вельмі расчуліла...

Магчыма, з-за розніцы ва ўзросце ў 14 гадоў я заўсёды адчувала пэўны бар’ер у нашых дачыненнях. Так, менавіта я... Дагэтуль не разумею, навошта табе было насіцца са мною, савецкай піянеркай, якая агаломшана лыпала вачыма, назіраючы віраванне багемнага жыцця ў “тэлевізійным” барчыку на Макаёнка, 9? Навошта было запрашаць на свае дні народзінаў, дзе я заўсёды пачувалася ніякавата сярод вострых на язык журналюг, адчуваючы поўную няздатнасць паўдзельнічаць у размовах ці хоць трапна пажартаваць?

Зрэшты, ці не гэты “комплекс комплексаў” у выніку прывёў мяне ў тую самую прафесію?:)

Сёння мне здаецца, што табе не хапала малодшай сястры ці брата. Па сабе ведаю, як прыемна паказваць малодшаму брату “дарослае жыццё”, у якім ты ўжо нібыта страшна круты і дасведчаны...

...Але чаму мы ніколі не размаўлялі пра музыку? Пра тваіх і маіх Pink Floyd, Led Zeppelin, Leonard Kohen?

Ды і сярод беларускіх музыкаў, як высветлілася, у нас была процьма агульных знаёмых. Чаму мы не з’ездзілі разам на “Басовішча”, пра якое ты пісала для “Салідарнасці”? Чаму не былі разам на канцэртах Кулінковіча, з якім у цябе выйшла такое філіграннае інтэрв’ю?

Ты часам пыталася ў мяне: “Ну што, чытала мой артыкул...?” А я, вынырнуўшы з працоўнага “мыла”, звычайна адбрэхвалася – маўляў, яшчэ не паспела, але заўтра – абавязкова...

Cёння, калі мне ўжо амаль столькі ж, колькі табе, я гартаю кнігу тваіх артыкулаў і адчуваю кожнае слова. Нібыта мы гутарым, а часам нават разам смяемся. “Вечером я мечтательно сказала сыну: – Сегодня я летала над городом! – На метле? – спросил наглый подросток...”

А потым я плачу.

...Дарэчы, чым ты падкормлівала сваю алаказію? Адзін кволы парастак ніяк не хоча выпускаць новых лістоў. Ты казала, што з хатнімі кветкамі “размаўляеш”, таму яны ў цябе так буяюць... Буялі.

І, слухай, ты сапраўды не супраць, што цёця Дзіна пакрысе аддае мне ўсе твае завушніцы і кулоны? Кажа – “хачу, каб яны былі ў цябе”. Вось нядаўна да мяне перайшоў камплект з чарнёнага срэбра, які ты прывезла з Іраку... Яны заўсёды мне падабаліся, і мне ў іх камфортна. Проста на ўсялякі выпадак пытаюся.

Ты мне амаль ніколі не снішся. За 10 гадоў – мо, два разы. Сны былі няяркімі і пакідалі пасля сябе адчуванне лёгкага смутку: ты была ў іх маўклівай і сумнай. Ніякіх “сігналаў” ці хаця б намёкаў на тое, хто стаяў у тую раніцу 20 кастрычніка за тваімі дзвярыма.

Зрэшты, я не веру ў пасланні з таго свету – мабыць, таму і не атрымліваю іх.

Затое я чамусьці ўпэўненая – ты ведаеш, як справы тут, у нас. І нават у тых, пра каго мы самі нічога не ведаем.

Ты ведаеш, што твае мама і айчым жывыя. А ўлетку, пакуль дачны сезон, кветкі-сад-гарод, дык нават і шчаслівыя бываюць.

Праўда, з набліжэннем восені жыццё штогод ператвараецца ў тужлівае чаканне “даты”: калі непазбежна пачнуць тэлефанаваць журналісты і па дзесятым разе, хоць і ненаўмысна, выварочваць душу.

Мне і самой даводзіцца балансаваць на гэтай мяжы паміж “сямейнай трагедыяй” і “гучнай справай” нацыянальнага маштабу. Не нагадваць – нельга, нагадваць – значыць рабіць балюча сабе і блізкім.

“Я заўсёды баялася, што ў Нікі знойдуць нейкую кепскую хваробу, - прызналася мне неяк цёця Дзіна. – Але каб так...”

Хто з бацькоў калі дапускаў думку, што яго дзеці сыдуць з жыцця раней за іх? Хто дапускаў, што пасля гэтага можна выжыць?

Маё працоўнае месца – амаль насупраць твайго партрэта. Ведаю, табе зусім не спадабалася б, што тваё фота вісіць на сцяне ў грамадскім месцы. Але ж яно там мусіць быць, як і партрэт Дзімы Завадскага. «Калі я ўпершыню яго ўбачыла, падумала: які прыгожы хлопчык!», – сказала ты мне неяк, калі Дзімы ўжо не стала. Цяпер вашыя партрэты побач. Пра іх пытаюцца людзі, якія заходзяць да нас у офіс. Ці зменіць гэта што-небудзь калі-небудзь? Невядома. Але калі іх там не будзе, дакладна нічога не зменіцца. Ніколі.

Я часта думаю – калі б нехта загадзя прадказаў наперад, што станецца з нашымі знаёмымі ці сваякамі, дык альбо не паверыў бы, альбо не захацеў бы жыць далей. А вось так, паціху-пакрысе, неяк жывецца...

“Але выбрала нас балота...”

20-га мы зноў паедзем на могілкі ў Калодзішчы. І зноў будзем стаяць над тваім крыжом і не ведаць, што казаць акрамя таго, што “справядлівасць калі-небудзь надыдзе”.

Следства па-ранейшаму прыпынена, і “выбіць іскру” з гэтай справы, каб журналістам было прынамсі пра што пісаць, не ўяўляецца магчымым. Мабыць, на тое і разлічана.

За што ж трымацца? Я цяпер нават не пра журналістыку, а пра жыццё. Думаю, адказ – у тваіх жа артыкулах. Любіць людзей. Прынамсі, старацца. Так?

Можа, гэта ўсё гэта звычайнае слабацкае румзанне, і мы гэтак жа па паўгады не бачыліся б, гэтак жа рэдка гутарылі б па тэлефоне, калі б ты была жывая?

А можа, наадварот – пастарэўшы, пачалі б лавіць кайф ад супольных пасядзелак за смачнай кавай, абмеркавання агульных знаёмых, перамывання касцей нашым нявесткам, абмену рэцэптамі?

Вось чаго нас пазбавілі ў той дзень – выбару.

...Не развітваюся з табой, бо мы ўсё роўна калі-небудзь убачымся. Пісаць больш не буду, бо такія рэчы робяцца толькі адзін раз. Але мне і праўда палягчэла. Дзякуй табе.