«Цоя — слабо, але ход вашых думак правільны»

Праз два гады знакамітыя «Муры» альбо «Грай» наўрад ці хто рызыкне выканаць у публічным месцы — нават калі гэта проста рынгтон. Але вулічныя музыкі, здольныя сабраць натоўп і аб’яднаць яго песняй, у вачах уладаў застаюцца з’вай непрадказальнай і небяспечнай, а спіс «несанкцыянаваных» песень пашыраецца далей.

Узгадаем, на пачатку жніўня-2022 пасля канцэрту на тусовачнай вуліцы Зыбіцкай была затрыманая спявачка Мерыем Герасіменка, якая выканала песню «Обийми» ўкраінскага гурта «Акіян Эльзы» (пасля 15 сутак арышту дзяўчына на волю не выйшла, супраць яе распачалі новую справу). А яшчэ праз два тыдні характэрныя бусікі забралі з Зыбіцкай адразу тры вулічныя гурты — падобна на тое, што для прафілактычнага застрашвання, бо потым усіх адпусцілі без абвінавачанняў.

Напалохалі якасна — у апошні тыдзень жніўня вулічных канцэртаў тут амаль што не было.

Але нават пасля шматлікіх «зачыстак» астраўкі, дзе гучыць жывая музыка, у Мінску засталіся — хоць цяпер гэта не скверы і плошчы, а пераходы метро. Хто сюды прыходзіць і што выконвае?

***

Недалёка ад метро «Спартыўная» сядзіць на складным табурэце пажылы мужчына з гармонікам і грае папуры з савецкіх кінафільмаў — то «Травы, травы» з «Аніскіна і Фантамаса», то «Обломал немало веток» з «Белых росаў», то штосьці непазнавальнае, кшталту развясёлых прыпевак — здаецца, вось-вось з-за прыпынку выйдзе яшчэ адзін кінагерой Папандопула і, падабраўшы мяхі інструменту, слёзна папросіць «прадаць талент».

Папандопулы, зрэшты, няма. Затое ад гандлёвага цэнтру падыходзіць, відаць, сямейная пара, і з характэрным «чоканнем» і скарачэннем галосных пытаецца:

— А чо, можна ў вас песню замовіць? Ну, там што-небудзь беларускае? «Молодость моя, Белоруссия» зможаце?

— Маладосць мая прайшла і забылася, а вось «Касіў Ясь канюшыну» магу, — з лёгкай іроніяй прапануе свой варыянт гарманіст.

Пара згаджаецца, нагадваючы адзін аднаму, што «ў мультфільме інакш было, бо там ансамбль спяваў», пакідае на знак падзякі тысячу расійскіх рублёў і сыходзіць. Музыка падміргвае суседцы-бабулі, якая прадае яблыкі:

— Вось, бачыце, такія цяпер турысты пайшлі.

***

На метро «Каменная горка» ў так званым «дазволеным месцы» — выхадзе ў бок будаўнічага супермаркета «Мацерык» — здаецца, пасля 2020-га наогул ніхто не выступае.

А вось на іншых трох выхадах рэгулярна стаяць вулічныя музыкі — прычым хто цяпер грае, можна даведацца загадзя ад вулічных жа несанкцыянаваных гандляроў, якія ацэньваюць вымушаныя, затое бясплатныя для іх канцэрты досыць крытычна: альбо «зноў гэтыя дзеці з гітарамі крычаць», альбо «сёння мая любімая дзевачка са скрыпачкай прыйшла, прыгожа грае».

«Дзевачку за скрыпачкай» я заспяваю тут некалькі разоў за тыдзень: хударлявая дзяўчына саліруе, калонка побач дадае фон — у рэпертуары класіка року, саўндтрэкі да вядомых галівудскіх фільмаў. У адной з прыгожых мудрагелістых аранжыровак, відаць, не толькі я апазнаю «Кукушку» Цоя — і музыкантцы дзякуюць грашыма адразу некалькі мінакоў запар.

На гэтым жа «лобным месцы» змяняюць адзін аднаго то баяніст, які спецыялізуецца на хітах «Рускага радыё» і «дыскатэкі нулявых», то маладыя людзі і падлеткі, якія недахоп музычнага спрыту кампенсуюць гучнасцю, то гітарысты з больш ці менш удалымі каверамі на папсовыя англа- і рускамоўныя хіты.

Размаўляць пра сябе большасць не жадае нават ананімна, хоць, па трапным выразе адной з пастаянных гандлярак, «нічога забароненага і палітычнага, а тым больш на мове ніхто тут даўно ўжо не грае».

***

На падземным скрыжаванні «Пушкінскай» таксама, здаецца, «нічога такога» — дуэт гарманіста і гітарыста транслюе ў мінскае паветра знакамітае «Лібертанго» П’яцолы і ўрыўкі з Вівальдзі, але трывожныя ноткі недаспадобы выпадковай публіцы, і да хлопцаў за 15-20 хвілін амаль ніхто не падыходзіць.

Затое праз дзень раптам чую тут недарэчнае ў жнівеньскую спёку «В последнюю осень» Шаўчука, потым «Место, где свет» Макарэвіча, «Поезд в огне» Грэбеншчыкова — і не вытрымліваю, цікаўлюся ў крыху ахрыплага ад эмоцый выканаўцы:

— А Цоя — слабо?

— Цоя — слабо, — усміхаецца хлопец у адказ, — на яго занадта нервова рэагуюць няветлівыя «людзі ў чорным», але ход вашых думак правільны.

Арцёму амаль 30, ён майстар па рамонту бытавой тэхнікі, але ў вольны час яшчэ і музыка-аматар — кажа, спявае не дзеля заробку, а каб не звар’яцець ад маўчання: «Разумею, што тут і цяпер я магу зрабіць нямногае, але хоць бы так. За сёння вы ўжо трэцяя, хто падыходзіць — значыць, усё нашы людзі бачаць, чуюць і разумеюць».

Просіць яго не фатаграфаваць, але запэўнівае, што ў падземцы выступаць працягне — то тут, то там.

***

У доўгім падземным пераходзе на плошчы Якуба Коласа, дзе яшчэ мінулым летам, здаецца, віравала жыццё, увесь тыдзень пуста і ціха. На супрацьлеглым выхадзе, каля ЦУМа, час ад часу з’яўляюцца юнакі і дзяўчаты — хто з гітарай, хто з флейтамі — але тут толькі засяроджаныя ручайкі прахожых цякуць на Камароўку і назад, ды жанчыны-гандляркі з кветкамі, вязанымі шкарпэткамі і дробным шырспажывам.

Купляючы букет у адной з мясцовых заўсёдніц, акуратна цікаўлюся, ці даўно ў пераходзе так ціха.

— Дык даўно ўжо ніхто не грае, можа, толькі напачатку лета маладыя хлопцы былі. А раней жа тут спяваў цэлы мужчынскі хор, вельмі прыгожа, і жанчына была са звонкім голасам, якая царкоўныя песні выконвала.

— Помню, тут цэлы ансамбль з кантрабасамі і віяланчэлямі выступаў.

— Іх я таксама любіла паслухаць, але неяк не бачу. Відаць, з’ехалі — час цяпер такі, усе з’язджаюць, харошых музыкаў засталося на тры дні, — уздыхае жанчына.

Не самае папулярнае месца зараз — і пераход ля Камароўскага рынку, які часткова закрылі на рамонт, а таму перагарадзілі штыкетнікам. Хіба аднойчы сустракаю тут няўпэўненага маладога чалавека з гітарай і мікрафонам, які больш настройвае інструмент, чым нарэшце выконвае песні ўласнага сачынення, а ў другі раз — дуэт з цымбаламі і гітарай, які радуе мінакоў нязвыклым гучаннем, напрыклад, Эніо Марыконе.

***

Нячаста цяпер сустрэнеш вулічных музыкаў і ў пераходзе на плошчы Перамогі. Калі раней тут можна было, абыходзячы па кругу, пачуць і акардэон, і задорны гітарны рок-н-рол, і тужлівую адну і тую ж нотку флейты, то цяпер — нейкi маладзён, робячы выгляд, што перабірае струны гітары, робіць роўна тое, што да яго рабілі сотні тысяч савецкіх людзей, развучваючы замежныя рытмы — на «англійскай рускай» крычыць словы, у якіх пры вялікім старанні можна разабраць «Final Countdown» альбо «Still loving you», прычым без аніякіх паўз. Хлопцу кідаюць купюру ў пяць рублёў — падобна на тое, што з літасці.

Затое ў пераходах ля чыгуначных станцый чаго толькі не пачуеш. Вось на Інстытуце культуры немаладая жанчына без інструментаў, затое з міні-калонкай і мікрафонам, ад душы выдае «Одинокую ветку сирени» і іншы шансон-набор, на які шчодра скідваюцца, што праўда, у асноўным манеткамі, дачнікі абодвух палоў.

А вось на «Пралетарскай» дзяўчына надрыўна, але вельмі танклява выводит «Я свободен» гурта «Арыя» — але не, тутэйшай публіцы гэты рэпертуар не «заходзіць».

А вось на аддаленым пераходзе метро «Малінаўка» слухачы ўсё зразумелі і без словаў. Хлопец з кларнетам паспеў узяць, мо, пяць нот з песні «Stefania» сёлетніх украінскіх пераможцаў «Еўрабачання», як да яго з розных бакоў паспяшаліся людзі, на хаду дастаючы з гаманцоў грошы.