«А цяпер — мы, БЕЛАРУСЫ». 10 важных фактаў пра Юлію Чарняўскую

Юлія Чарняўская. Фота reform.by

Прапануем 10 важных фактаў пра Юлію Чарняўскую і 10 цытатаў зь яе інтэрвію Свабодзе і іншым СМІ.

1. Унучка аднаго са ста самых значных дзіцячых пісьменьнікаў сьвету

Васіль Вітка з унучкай Юліяй Чарняўскай

Юлія нарадзілася 5 жніўня 1962 году ў Менску ў сям’і дактароў Вісарыёна і Аляксандры Чарняўскіх. Дзед па бацьку — пісьменьнік Васіль Вітка, які стварыў першы дзіцячы часопіс у Беларусі і атрымаў дыплём Андэрсэна як адзін са ста самых значных дзіцячых пісьменьнікаў сьвету.

Бацькоў пасьля інстытуту разьмеркавалі ў горад Завіцінск Амурскай вобласьці. З прычыны частых ангінаў і ўрэшце рэўматызму ў 3 гады бацькі адвезьлі Юлію назад у Беларусь, дзе яна жыла з бацькавымі бацькамі.

Юлія Чарняўская: «Дзед чытаў мне свае вершы. А ў сталым узросьце я яму дапамагала іх рэдагаваць. Ён доўга быў са мной — памёр, калі мне было 33 гады. Больш за тое, ён напісаў кніжку, якая называецца «Дыялёгі з унучкамі» — гэта былі дыялёгі са мной і яго другой унучкай, Машай. Так што ў нас зь дзядулем ёсьць адна кніжка, якую мы «зрабілі» разам». (Інтэрвію Свабодзе, 2012 год)

2. Прычынілася да таго, што Юры Зісер ня зьехаў з Савецкага Саюзу

Юры Зісер, бізнэсовец, заснавальнік парталу TUT.by разам з жонкай культуролягам Юліяй Чарняўскай. Фота з прыватнага архіву.

У 1986 годзе Юлія пазнаёмілася з будучым мужам Юрыем Зісерам у Львове, куды прыехала зь сябрамі на майскія сьвяты. Як расказваў Юры ў інтэрвію, гэта было «каханьне зь першага позірку».

Юлія Чарняўская: «Калі мы пазнаёміліся з маім будучым мужам, ён з бацькамі зьбіраўся зьехаць. Але ўсе засталіся праз тое, што я катэгарычна ня бачыла сябе ў эміграцыі. Нават зь Львова, дзе мы першы год з мужам жылі, я імкнулася сюды, у Менск. Я хацела быць толькі ў Менску». (праект #RFRM «Эмансипация». 2020 год)

3. Абараніла дысэртацыю пра самаідэнтыфікацыю беларускага народу

Юлія Чарняўская скончыла БДУ як філёляг і Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы пры БДУ як культуроляг. Кандыдат культуралёгіі. Тэма яе кандыдацкай дысэртацыі — «Этнакультурная самаідэнтыфікацыя беларускага народу».

Юлія — аўтарка шматлікіх навуковых і навукова-папулярных кніг і больш як 100 навуковых артыкулаў у беларускіх, расейскіх, польскіх, нямецкіх, швайцарскіх часопісах.

Кірункі навуковай дзейнасьці — этнічная культуралёгія, сэміётыка культуры. Выдала кнігі «Народная культура і нацыянальныя традыцыі», «Этнічныя асновы культуры» (сумесна з П. Ігнатовічам), «Асоба і культура», «Введение в культурно-философскую антропологию», «Белорус: Штрихи к автопортрету», «Белорусы от „тутэйшых“ — к нации».

Юлія Чарняўская: «Беларус — мой улюбёны тыпаж фальклёру, я ім шмат гадоў займалася — традыцыйным беларусам. Раней пісалі: ой, мы, беларусы, заўсёды такія. А цяпер — мы, БЕЛАРУСЫ, заўсёды шукалі справядлівасьці, былі адважныя. На кожную нацыю вельмі дзейнічае думка значнага іншага, іншых народаў. І ўсе спрэс пачалі захапляцца беларусамі». (Інтэрвію Свабодзе. 2020 год.)

4. Звольнілася з Унівэрсытэту культуры і мастацтваў празь нязгоду з тым, што там адбывалася

Юлія Чарняўская з 1996 году выкладала ў Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце культуры і мастацтваў. На пачатку сьнежня 2020 году прафэсарка на ўласнае жаданьне звольніліся з улюбёнай працы ва ўнівэрсытэце, дзе выкладала чвэрць стагодзьдзя.

Юлія Чарняўская: «Назапашваліся яшчэ зь вясны, з пандэміі. Стала ясна, што значна страшней ня выканаць загад міністэрства, чым тое, што людзі будуць хварэць.

Другі момант — маўчаньне. Студэнтаў выганяюць, а ўсяго 20 выкладчыкаў зьбіраюцца падпісаць ліст у падтрымку. Калегу звальняюць, і толькі 24 чалавекі ставяць подпісы ў яго падтрымку...

Мне здаецца, што студэнт не павінен бачыць выкладчыка як «пабітага» і спалоханага чалавека... Засмуціла, што салідарнасьць паміж студэнтамі была кароткатэрміновая... Мне не хацелася чакаць, зноў расчароўвацца, зноў пакутаваць». (Інтэрвію Свабодзе. 2020 год)

5. Была на першым мітынгу ў Курапатах у 1988 годзе

Ноч расстраляных паэтаў у Курапатах. 2017 год. Юлія Чарняўская

Тэма сталінскіх рэпрэсій для Юліі Чарняўскай — адна з найважнейшых. Юлія Чарняўская і Юрый Зісер бралі ўдзел у жалобных імпрэзах «Ноч расстраляных паэтаў», ахвяравалі грошы на курапацкі мэмарыял, выказвалі абурэньне «крыжаломам» у Курапатах, прыходзілі да варты ля рэстарацыі «Поедем поедим».

Юлія Чарняўская: «Я ведаю пра Курапаты роўна столькі, колькі шараговы інтэлігент-беларус: артыкул Шмыгалёва і Пазьняка 1988 году, першы мітынг у Курапатах, на якім я, дарэчы, была. Спробы выдаць сталінскія ахвяры за нацысцкія. Крыжы. Зьдзекі з крыжоў. Кастрычніцкія падзеі 2001 году пры пабудове кальцавой. Яшчэ памятаю фразу дзеда ў 1988 годзе: «Найхутчэй, некаторыя мае сябры там ляжаць». (Беларусский журнал, 2017).

6. Пісьменьніца, паэтка, драматург, вядучая

Юлія Чарняўская піша вершы, прозу, пʼесы. Найбольш вядомы яе раман «Хлопчык з сабакам», напісаныя яшчэ чатыры раманы і аповесьць. Ляўрэатка Нацыянальнай тэатральнай прэміі 2013 году.

Пʼеса «Ліфт» ішла ў Рэспубліканскім тэатры беларускай драматургіі, а «Аднаклясьнікі» — у Магілёўскім тэатры драмы. Была аўтаркай і вядучай праграмаў «Без адказаў» і «Кругі на вадзе», «Артэфакт зь Юліяй Чарняўскай», «„Савецкая Атлянтыда“ зь Юліяй Чарняўскай» на Tut.by ТВ.

На пытаньне анкеты Свабоды «Каго з трох сучасных або памерлых пісьменьнікаў вы хацелі б запрасіць на прыватную літаратурную вечарыну?» Юлія Чарняўская адказала: «З радасьцю прысутнічала б пры размове Сэрвантэса, Шарля дэ Кастэра і Суіфта».

7. Шмат дапамагае розным людзям, але не афішуе гэтага

Юлія Чарняўская, як і яе муж Юры Зісер (яго ня стала 17 траўня 2020 году), — мэцэнаты, вядомыя сваёй сьціпласьцю. Добрыя справы Юлія імкнецца рабіць непублічна. Падчас пандэміі сама дапамагала людзям і праз сацсеткі заклікала сяброў дапамагаць пацыентам, дактарам і старым.

Юлія Чарняўская: «Як сказана: «Навучыцеся рабіць дабро, шукайце праўды, ратуйце прыгнечанага, абараняйце сірату, заступіцеся за ўдаву» (Іс. 01:17)...

Вірус паказаў нам, што наш сьвет папраўдзе вельмі маленькі, цесны і ўразьлівы, што ў адзіночку не ўратавацца, і неадкладна адрадзілася спрадвечная традыцыя талакі. Фізычнага ўкладу я ўнесьці не магу. Таму пакуль што пералічваю грошы на розныя карысныя ініцыятывы. Ну і па дробязі: напрыклад, у мяне добра атрымліваецца зьвязваць людзей.

Мне пішуць у прыват у Фэйсбуку і ахвотнікі дапамагчы, і тыя, каму трэба дапамога. І я зьвязваю іх адзін з адным. Кажу ж, талака». (Інтэрвію Свабодзе. 2020 год)

8. Адна з найбольш вядомых блогераў Беларусі

Юлія Чарняўская

У 2017 годзе Юлія Чарняўская трапіла ў сьпіс найбольш папулярных у Беларусі блогераў паводле вынікаў апытаньня, праведзенага для marketing.by. У інтэрвію Свабодзе казала, што блогеркай сябе ўсё ж ня лічыць, хутчэй выкладчыцай, літаратаркай. Гаворачы пра сваю аўдыторыю, адзначыла, што гэта абсалютна розныя людзі, як правіла, з вышэйшай адукацыяй, жанчын амаль удвая болей за мужчын.

Юлія Чарняўская: «Уласна папулярнасьць мяне мала хвалюе, я лайкі не лічу. Мая аўдыторыя — гэта людзі, якія імкнуцца да інтэлігентнасьці. Гэта і беларускамоўныя людзі, і расейскамоўныя, зь Беларусі, Расеі, Украіны, Казахстану, Швэцыі, Даніі... Гэта людзі, якіх узрушае культура і соцыюм. Што мне даў Фэйсбук? Па-першае, ён мне даў літаратурны клюб «GRAPHO», а потым мы перайшлі ў рэальнасьць». (Інтэрвію Свабодзе. 2017 год.)

9. Вельмі цешыцца са свайго сабачкі бішона Жулькі

Вельмі папулярным у фэйсбуку стаў сабачка Юліі Чарняўскай, бішон Жулька, фатаздымкі якога зьбіраюць сотні лайкаў.

Юлія Чарняўская: «Выбралі маленькага, бо нам цяпер зручней невялікі сабака. У нас былі вялікія, цяпер вырашылі ўзяць маленькага «цуцыка», як кажа мой муж. Я зразумела, што такое сабака-кампаньён — сабака, якая зь цябе ня злазіць. Добры сабачка, цікавы, усё разумее». (З інтэрвію «Нашай Ніве». 2017 год.)

10. Ганарыцца дачкой, сумуе па ўнучцы

Шэсьць гадоў таму дачка Юліі Чарняўскай і Юрыя Зісера Яўгенія Чарняўская паехала ў Ізраіль атрымліваць MBA. Запусьціла там стартап-туры, выйшла замуж, нарадзіла дачку Алісу. Праз пандэмію і сытуацыю ў Беларусі Юлія даўно ня бачыла дачку і ўнучку. Перажывае за іх бясьпеку ў часе палестынска-ізраільскага канфлікту.

«Гэта мае дзяўчынкі. Мінулай ноччу ў бамбасховішчы. Некалькі гадоў таму я такога ўявіць не магла. Але я шмат чаго тады не магла ўявіць», — напісала Юлія Чарняўская ў Фэйсбуку 12 траўня.